| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ministerie van OorlogNaamsvariant
Ministerie van Defensie
Oprichtingsdatum
29 november 1813
Toelichting op de periode van bestaan
1813-heden. Op 29 november 1813 werden het ministerie van Oorlog en het ministerie van Marine opgericht. In 1928 werden beide ministeries samengevoegd tot het ministerie van Defensie om vervolgens in 1941 vanwege de oorlog weer gesplitst te worden in het ministerie van Oorlog en het ministerie van Marine. In mei 1959 zijn deze twee ministeries opnieuw samengevoegd tot het ministerie van Defensie. Opvolger
Inrichting van de organisatie
Ministers van oorlog/Defensie
Inrichting van de organisatie van het ministerie van Defensie (Den Haag) 29 augustus 1939 - mei 1945 Afdeling
Bureaus:
Inrichting van de organisatie van het ministerie van Defensie (Londen) mei 1945 - 25 augustus 1941
Inrichting van de organisatie van het ministerie van Oorlog (Londen) 25 augustus 1941 - mei 1945 Vanwege de oorlogssituatie werd op 27 juli 1941 de afdeling Zeemacht afgescheiden van het ministerie van Defensie en werd het ministerie van Marine ingesteld. Als gevolg daarvan werd de naam van het ministerie van Defensie bij Koninklijk Besluit dd 21 augustus 1941, nr B66 gewijzigd in het ministerie van Oorlog.
Inrichting van de organisatie van het ministerie van Oorlog (Den Haag) 28 juni 1945 - 1 november 1945 Afdeling
Afdeling L(onden):
Inrichting van de organisatie van het ministerie van Oorlog (Den Haag) 1 november 1945-1946
Inrichting van de organisatie van het ministerie van Oorlog (Den Haag) 1 januari 1947-1950. (1 mei 1949)
Inrichting van de organisatie van het ministerie van Oorlog (Den Haag) 1951-1959
Per 5 juni 1953 werd het Directoraat-Generaal van oorlog ingesteld. Dit DG bestond uit vier afdelingen:
Doelstelling
Het met militaire middelen handhaven van de in- en uitwendige veiligheid van het Koninkrijk der Nederlanden. Taken
Het ministerie van Defensie/Oorlog te Londen hield zich in de oorlog bezig met organisatie, personeel, dienstplicht en rekrutering, juridische zaken, materieel, luchtvaart, militaire operaties, inlichtingen en geneeskundige dienst. Er bestond tevens een informele Ve Afdeling, het Marine Hoofdkwartier. Na verloop van tijd werd het takenpakket uitgebreid met historisch onderzoek naar het verloop van de Meidagen van 1940 en met de voorbereiding van de terugkeer naar Nederland. Voor dat laatste werd een speciaal bureau opgericht, het Bureau Militaire Voorbereiding Terugkeer (MVT), dat zich onder meer bezighield met de voorbereiding van de uitoefening van het militair gezag in bevrijd gebied. Het Bureau Londen hield zich na de bevrijding bezig met de afwikkeling van de resterende taken in Engeland. Het werd in 1947 opgeheven. Thema's
Doelgroep
Krijgsgevangenen
Oorlogsgetroffenen uit Nederlands-Indië
Landen
Plaatsen
Verwijzing naar andere archiefvormers
Literatuur
Website
Gewoon en geheim verbaalarchief van het ministerie van OorlogBeginjaar
1945
Eindjaar
1963
Vindplaats
Nationaal Archief, Den Haag. www.nationaalarchief.nl Toegang
Inventaris Toegang gedigitaliseerd Kenmerk toegang
2.13.151 Omvang: 106 pagina's. De inventaris bevat een historische en archivistische inleiding (blz. 7-24). Omvang
107 meter; 1558 inventarisnummers Archiefordening
Chronologisch Numeriek Thematisch Informatiedrager
papier Openbaarheid
beperkte openbaarheid Toelichting
Gedeeltelijk openbaar, gedeeltelijk niet openbaar [niet onthefbaar] Selectie en vernietiging
In de loop der tijd werden door de zorg van de Algemene Secretarie, telkenmale met schriftelijke toestemming van de Rijksarchivaris, en later aan de hand van het besluit van de ministers van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk en van Defensie van 30 december 1969, Dir. O.K.N. Afd. O/M.A. nr. 154391 en de Afdeling Efficiency en Administratieve Organisatie nr. 250.880/2B vastgestelde Lijst van te Vernietigen Archiefbescheiden van het Ministerie van Defensie (Staatscourant 1970, 10), laatstelijk gewijzigd bij besluit van de ministers van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en van Defensie van 11 juni 1987, kenmerk MMA/Ar-1973 (Staatscourant 1987) vernietigd. Tijdens de bewerking werd, in overleg met het Algemeen Rijksarchief en op basis van de Lijst van te vernietigen archiefbescheiden van het Ministerie van Defensie, het kaartsysteem dat een zaakindex op het archief vormde met een omvang van 10 meter vernietigd. Uit het archief van het Kabinet minister, staatssecretaris van Defensie en staatssecretaris KL/KLu is 10 meter archiefbescheiden vernietigd, eveneens op basis van de Lijst van te vernietigen archiefbescheiden van het Ministerie van Defensie. Analytische beschrijving van het archief
Het verbaal archief van het ministerie van Oorlog, later Defensie bevat gewone, geheime en zeer geheime verbalen, minuten en uitgaande brieven met de daarbij behorende ingekomen stukken, alsmede eigentijdse ingangen daarop. Ook zijn er een aantal niet afgedane exhibita. Het archief van het (Militair) Kabinet van de minister van Oorlog, later Defensie en het Bureau Staatssecretaris van Oorlog, later Defensie bevat o.a. indices en agenda's en een aanwijzing voor het gebruik ervan, verder is er correspondentie, stukken betreffende allerlei raden, commissies, comités en organisaties als de NAVO. Ook zijn er stukken thematisch ingedeeld betreffende zaken als materieel, gebouwen en terreinen en organisatie/personeel. Tevens zijn er stukken betreffende Nederlands-Indië/Indonesië, de overige overzeese gebiedsdelen en Korea. Tenslotte bevat dit archief een aantal gedeponeerde archieven, zoals het persoonlijk archief van de staatssecretaris van Oorlog, mr. F.J. Kranenburg, 1953-1957 en het persoonlijk archief van mr. W.H. Fockema Andreae, staatssecretaris van Oorlog, 1949 - 1992. Deelarchieven/ gedeponeerde archieven
Het archief bestaat naast het gewoon, geheim en zeer geheim verbaalarchief uit:
Archiefstukken van organisatie/persoon in andere archieven
De verbalen inzake onderscheidingen zijn aan de verbaalseries onttrokken en zullen in latere instantie worden bewerkt. Archief van het ministerie van Oorlog te LondenPeriode
(1933) 1940-1947 (1974)
Beginjaar
1940
Eindjaar
1947
Vindplaats
Nationaal Archief, Den Haag. www.nationaalarchief.nl Toegang
Inventaris met nadere toegangen Toegang gedigitaliseerd Kenmerk toegang
2.13.71 Omvang 226 pagina's. De inventaris bevat een historische en archivistische inleiding (blz. 15-83). Indices op toegang
De inventaris bevat een (onvolledige) index op persoonsnamen. Omvang
84 meter; 3167 inventarisnummers. Archiefordening
Alfabetisch Chronologisch Numeriek Thematisch Informatiedrager
foto papier Openbaarheid
beperkte openbaarheid Toelichting
Voor raadpleging van dossiers jonger dan 75 jaar na afsluiting van de dossiers is toestemming vereist van de directeur van het Nationaal Archief. Het betreft de inventarisnummers die zijn voorzien van een asterix *. Selectie en vernietiging
Algemeen Selectie en de uiteindelijke vernietiging van alle archieven vond plaats aan de hand van de Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende archiefbescheiden van het ministerie van Defensie (hoofdstuk Algemeen), 1987. Ministerie van Defensie/Oorlog Bureau Inlichtingen BI EINDHOVEN
Koninklijke Militaire Missie/Bureau militair attaché bij hr. Ms. Ambassade bij het hof van St. James
Nederlandse troepen in Canada
Analytische beschrijving van het archief
Het archief bevat enkele stukken over Nederlandse krijgsgevangenen zowel in Europa als Azië. Daarnaast heeft generaal-majoor A.Q.H. Dijxhoorn in zijn functie als gedelegeerde bij de Combined Chiefs of Staff lijsten verzameld van namen van Nederlandse burger- en krijgsgevangenen die bevrijd zijn uit Duitse concentratiekampen, zoals Buchenwald, Dachau, Auschwitz en Theresienstadt. De gedeponeerde archieven zijn deels van uitvoeringsorganen, deels van militaire eenheden, missies in het buitenland, wervingsbureaus en inlichtingendiensten. Ook zijn opgenomen bescheiden van F. Looringh van Beeck, bevattende stukken over repatriëring, de Prinses Irene Brigade, het Garde Infanterie Depot, de 7 December Divisie, de Orde Dienst etc. Het archief bevat persoonsdossiers en dossiers over partijen, groeperingen en organisaties. De inventaris heeft een (onvolledige) index op persoonsnamen. Daarnaast bevat het archief stukken betreffende (verhoren van) Nederlandse vluchtelingen in diverse landen en Engelandvaarders. Deelarchieven/ gedeponeerde archieven
Naast het archief van het ministerie van Defensie/Oorlog en het archief van het Bureau Londen Departement van Oorlog bevinden de archieven van een aantal organisaties vallend onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Defensie/Oorlog zich in dit archief: Het archief van de/het:
Gewoon Verbaalarchief van het ministerie van OorlogPeriode
(1811) 1813-1945 (1952)
Beginjaar
1813
Eindjaar
1945
Vindplaats
Nationaal Archief, Den Haag. www.nationaalarchief.nl Toegang
Inventaris met nadere toegangen Toegang gedigitaliseerd Kenmerk toegang
2.13.01 Omvang: 377 pagina's. De inventaris bevat een historische en archivistische inleiding (blz. 11-161). Indices op toegang
Er zijn diverse toegangen, zoals klappers, agenda's en indicis. Het gebruik van deze nadere toegangen wordt uitgelegd in de inleiding van de inventaris. Thematisch onderzoek kan verricht worden met behulp van de bijlagen. Voor het tijdvak 1845-1945 is de snelste ingang te krijgen via de bijlagen 4-6 bij de inventaris, de (onderwerpsgewijs gesorteerde) specificaties van bewaarde verbalen. Voor het tijdvak 1813-1844 leidt de hoofdroute over de indices en begint dan bij bijlage 2, de samengestelde rubriekenlijst over het tijdvak 1813-1844. Omvang
694 meter; 8345 inventarisnummers. Archiefordening
Chronologisch Thematisch Informatiedrager
papier Openbaarheid
volledige openbaarheid Selectie en vernietiging
Archiefblok 1813-1913 Uit de zinsnede dat "de verbalen van het jaar 1832 (...) thans ingebonden moeten worden", aan te treffen in de index van 1870 zou kunnen worden afgeleid dat het werk aan de jaargangen t/m 1831 pas kort tevoren was voltooid. In 1870 werd echter een geheel andere werkwijze verordonneerd: er werd - vooraf - machtiging verleend "voor de vernietiging van onbeteekenende stukken in het archief van het departement van Oorlog, te beginnen met de verbalen van het jaar 1832". Elders wordt dezelfde beschikking omschreven als "bepalingen omtrent de bewaring en vernietiging van oude minuten van het Departement van Oorlog in verband met het inbinden der verbalen". Ook werd gelast "om voortaan op de minuten aan te tekenen of het stuk vernietigd zal kunnen worden en zoo ja, na verloop van hoeveel jaren". Twee maanden later werd dit laatste gebod weer ingetrokken. De uitvoerder van dit selectiewerk heeft consequent per dagverbaal opgave gedaan welke verbalen hij per dag had aangetroffen en welke daarvan waren vernietigd. Hij parafeerde deze notities, die voorin bij de bewaarde verbalen van iedere dag werden opgelegd, met zijn initialen, GS, en van tijd tot tijd dateerde hij ook. Zo weten we dat hij op 17 november 1871 het verbaal van 2 mei 1833 (inv.nr. 2881) had geschoond, en zijn laatste datering was 1 februari 1881, toen hij de schoning van het verbaal van 8 september 1843 voltooide. Het staat daarmee wel vast dat "GS" in 1870 is begonnen met de jaargang 1832. Hij werkte de jaargang 1844 nog af, wat hem vermoedelijk tot in het jaar 1882 heeft beziggehouden. De beschikking van 1870 zelf is helaas niet bewaard gebleven, zodat niet valt te achterhalen wat men voor bewaring dan wel vernietiging in aanmerking heeft gebracht. Kwantitatief is de vernietigingsselectie als "gematigd" te kwalificeren, omtrent de kwaliteit bestaan de nodige twijfels. De verbalen jaargangen 1830-1844 werden vervolgens in 1921 overgebracht naar het Algemeen Rijksarchief. De jaargangen 1845-1875 moeten dan tussen 1882 en 1945 zijn geschoond - een nadere bepaling is vooralsnog niet aangetroffen. Wèl is onmiskenbaar dat de selectie met een niets ontziende "administratieve" optiek heeft plaatsgevonden, waarbij nagenoeg uitsluitend verbalen opgemaakt door de afdeling Genie, inzake het beheer van onroerende zaken, voor bewaring in aanmerking zijn gebracht.
In 1960 werd het archiefgedeelte 1914-1940 met toestemming van de toenmalige Rijksarchivaris verder 'uitgedund' volgens een vernietigingslijst. In 1989 werden, volgens de geldende vernietigingslijst, vernietigd:
Analytische beschrijving van het archief
Over de gehele periode is het verbaalstelsel toegepast. De chronologisch geborgen stukken werden door de administratie toegankelijk gehouden met behulp van agenda's, indices, hoofdenlijsten en klappers. Onderzoek in het archief met behulp van de indices heeft echter alleen zin voor de jaren 1813-1844: voor de periode daarna, waarover slechts weinig verbaalarchief bewaard is gebleven, kan beter en sneller gewerkt worden aan de hand van de verbaalspecificaties met onderwerpaanduiding. Deze specificaties zijn als bijlagen in de inventaris opgenomen. Het archief bevat stukken over de diverse taken van het departement: nationale militie (inlijving, opleiding, verlof, afkeuring van miliciens), Landweer en Landstorm, zorg voor het militaire personeel, aanleg en onderhoud van vestingen, voorbereiding van mobilisatie, assistentie aan burgerlijke autoriteiten bij de handhaving van de openbare orde en (in de jaren-1930) de economische verdedigingsvoorbereiding. Naast het verbaal bevat het archief bestanden ‘buiten verbaal': gedrukte stukken; diverse series periodiek opgemaakte ‘sterktestaten' zoals van de armee (1830-1895), van de korpsen (1824-1900), van het leger te velde en de mobiele schutterijen (1830-1839) en van de garnizoenen (1838-1884). Ook omvangrijk is de serie ‘Kaderlijsten', staten van officierencadrering, onderverdeeld naar eenheden en korpsen van het leger (1900-1929). Deelarchieven/ gedeponeerde archieven
Het archief bevat fragmenten van afdelings- en bureau-archieven en twee gedeponeerde archiefjes, namelijk van de Kroonprins als chef/inspecteur-generaal (1818-1830) en van prins Frederik als kolonel-generaal (1830). Collectie krijgsgevangenen 1940-1945Beginjaar
1940
Eindjaar
1946
Vindplaats
Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag. www.nimh.nl Toegang
Inventaris Toegang gedigitaliseerd Kenmerk toegang
402 De inventaris bevat een historische en archivistische inleiding. Omvang
7,5 meter; 324 inventarisnummers. Archiefordening
Alfabetisch Informatiedrager
foto papier Openbaarheid
volledige openbaarheid Selectie en vernietiging
Geen verdere informatie over bekend. Analytische beschrijving van het archief
De collectie krijgsgevangenen is een samenvoeging van kopieën van twee archieven. Het eerste archief is een kopie van de cartotheek van persoonskaarten van Nederlandse krijgsgevangenen (Personalkarten Kriegsgefangenen) afkomstig van de Wehrmacht-Auskunftstelle für Kriegsverluste und Kriegsgefangene. Het andere archief is afkomstig van het Ontvangst Centrum Gerepatrieerde Krijgsgevangenen te Weert en betreft kopieën van invulformulieren. De collectie bestaat uit vier onderdelen:
Collectie Krijgsgevangenen en kampen 1940-1945Periode
1939-1950, 1954, 1959, 1980-1991, 1999-2000. Nadruk ligt op de periode 1940-1945.
Beginjaar
1940
Eindjaar
1945
Vindplaats
Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag. www.nimh.nl Toegang
Inventaris Kenmerk toegang
444 Inventaris van de Collectie krijgsgevangenen en kampen 1940-1945. Nederlands Instituut voor Militaire Historie (Den Haag 2007). Omvang: 13 pagina's. De inventaris bevat een korte historische en archivistische inleiding (blz. 2-4). Omvang
110 inventarisnummers Archiefordening
Thematisch Informatiedrager
papier Openbaarheid
volledige openbaarheid Selectie en vernietiging
Geen verdere informatie over bekend. Daar het om schenkingen gaat, is er hoogstwaarschijnlijk weinig vernietigd. Analytische beschrijving van het archief
De collectie Krijgsgevangenen en kampen 1940-1945 is ontstaan door het samenvoegen van materiaal dat in de loop van de jaren aan het NIHM is geschonken. De gemeenschappelijke deler van de collectie is dat het materiaal betreft van Nederlandse militairen in Duitse krijgsgevangenschap gedurende de Tweede Wereldoorlog. De archiefbescheiden zijn echter afkomstig van verschillende personen en de onderlinge historische samenhang is kunstmatig aangebracht. Het materiaal betreft overwegend originele stukken over en van krijgsgevangenen. Naast correspondentie bevat de collectie (ambtelijke) formulieren, tekeningen, overzichten en andere zaken die een indringend beeld geven van het dagelijks leven in de verschillende krijgsgevangenkampen. De collectie is thematisch ingedeeld:
Collectie Gesneuvelden en vermisten Koninklijke LuchtmachtBeginjaar
1945
Eindjaar
2003
Vindplaats
Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag. www.nimh.nl Toegang
Inventaris Kenmerk toegang
720 Inventaris van de Collectie gesneuvelden en vermisten. Nederlands Instituut voor Militaire Historie (z.p. z.j.). Omvang: 4 pagina's. De inventaris bevat geen inleiding. Omvang
6 dozen; 50 inventarisnummers Archiefordening
Chronologisch Informatiedrager
papier Openbaarheid
volledige openbaarheid Selectie en vernietiging
Geen verdere informatie over bekend. Analytische beschrijving van het archief
De collectie bestaat uit stukken betreffende gesneuvelden en vermisten van de Koninklijke Luchtmacht. Het betreft niet alleen gesneuvelden en vermisten uit de Tweede Wereldoorlog, maar uit de jaren daarvoor en daarna. De collectie bevat over de Tweede Wereldoorlog de volgende stukken:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|