Een woord tot alle Joden, wien het lot van het Joodsche kind ter harte gaat. Nu wordt een daad gevraagd! Formulier waarop joden te kennen konden geven als pleegouder te willen fungeren voor joodse oorlogswezen
In 1950 zijn de joodse organisaties Le-Ezrath ha-Jeled, de Bergstichting, de Rudelsheimstichting, het Ned. Isr. Joods Jongensweeshuis, het Ned. Isr. Meisjesweeshuis, de Vereniging Megadlé Jethomim ('opvoeding van wezen') en de Joodse Zee en Bos Kolonie (Jozeboko) gaan samenwerken onder de naam Gefusioneerde Joodse Instellingen voor Kinderbescherming ('de Fusie'). Le-Ezrath ha-Jeled trad op als uitvoeringsorganisatie van 'de Fusie'. Na een samenwerking vanaf begin jaren ‘70, fuseerde 'de Fusie' op 22 oktober 1981 officieel met de Stichting Joods Maatschappelijk Werk (JMW). De Stichting Samenwerkingsverband-JMW is de beheerder van het vermogen van Le-Ezrath ha-Jeled.
Oprichters
Op initiatief van Bram de Jong en de Joodse Coördinatie Commissie (JCC) werd Le-Ezrath ha-Jeled opgericht, waarin alle verenigingen die zich richtten op de verzorging van joodse jongeren vertegenwoordigd waren.
Aanleiding voor oprichting
De oprichting was een reactie op de door de overheid ingestelde Commissie voor Oorlogspleegkinderen. Deze commissie wilde kinderen veelal bij hun niet-joodse pleeggezinnen laten blijven.
Opvolger
Gefusioneerde Joodse Instellingen voor Kinderbescherming
Rechtsvorm
Stichting
Inrichting van de organisatie
Het bestuur werd gevormd door vijftien leden die door de JCC werden benoemd.
Bestuurssamenstelling 1945-1950:
Jacob van Amerongen (oud-voorzitter van de socialistisch-zionistische Poale Zion en de Nederlandse Zionistische Studenten Organisatie), 1945-1946
H. Beem, 1950
I. van Creveld, 1946
N. Dasberg (voorzitter Joodse Gemeente)
K.J. Edersheim, 1946
S. Eisenmann, secretaris 1945-1950
C. Friedmann, 1950
Mw. R. Friedmann-van der Heide, 1945-1950
A. Goudsmit, 1945-1947
I.L. Hamburg 1946, voorzitter 1947-1950
D. Hausdorff, 1946-1950
A. Hellendall, 1946-1950
Meijer Hertzberger (arts), 1945-1946
Mw. mr. Johanna E. van der Heyden-Lob (bestuurder Megadlé Jethomim), 1945-1950
Mw. E. Isaac-Edersheim, 1950
Mr. B. de Jong (JCC), voorzitter 1945-1947
D. Kalker, 1946
S. Kleerekoper, 1945-1946
Mw. J. Kleerekooper-Duitz, 1945-1946
Mw. M. Lansberg-Joosten, 1950
M. Levie, 1945-1950
Mw. E. Lunzer, 1946
Mw. E. Mendes da Costa-Vet, 1946-1950
S. Mok, 1946
R. Numan, 1946-1950
Mw. M. Nijkerk-Maartens, 1945-1948
G. Polak, 1946-1950
J. Reitsema, 1945-1946
S. Rodrigues Pereira, 1946-1950
S. Roet, 1945-1948
A. Schuster, 1946-1950
I.L. Seeligman, 1945-1948
B. Stokvis, 1945-1950
Mw. H. van Straten-Wallig, 1946
S.J. Vles, 1950
A. de Vries, 1946
Mw. R. de Vries-Spier, 1945
Mr. H.A.E. Wolff, 1945
In mei 1946 bestond organisatie uit verschillende commissies:
Juridische Commissie (mr. I van Creveld, mr. K.J. Edersheim)
Financiële Commissie (drs. J. van Amerongen)
Medische Commissie (D. Hausdorff, arts)
Medisch-Psychotechnisch onderzoek, Beroepskeuze, Keuze verzorgers en opvoeding (N. Dasberg, dr. B. Stokvis en A. Goudsmit).
Pedagogische Commissie (N. Dasberg)
Personeelscommissie (mw. M. Nijkerk-Maartens)
Inrichtingscommissie (A. Goudsmit)
Vormingscommissie (mw. R. Friedmann-v.d.Heyde)
Plaatsingsraad (mw. H. van Straten-Wallig)
Adviserende leden: Dr. H. Keilson, mw. H. Prins, mw. R. Nieuwkerk
Het bureau van Le-Ezrath bestond in 1945 uit elf personeelsleden. Vier van hen waren sociaal werksters. Eén van hen droeg de verantwoording over de regio Den Haag en Rotterdam. In mei 1947 telde Le-Ezrath 47 medewerkers. De Afdeling Kinderen - ook wel de ‘Sociale Afdeling’ genoemd - had op dat moment negen sociaal werksters voor het werk in Amsterdam en vier medewerkers voor buiten Amsterdam. Het ‘buitenkantoor’ in Den Haag zou tot in maart 1950 operationeel zijn. Na mei 1947 nam door reorganisaties en inkrimpingen het aantal medewerkers af.
Positie binnen de organisatie
Vanaf 1950 was Le-Ezrath ha-Jeled de uitvoeringsorganisatie binnen de Gefusioneerde Joodse Instellingen voor Kinderbescherming.
Doelstelling
Le-Ezrath ha-Jeled had tot doel zich te belasten met de duurzame verzorging, opvoeding en behartiging van belangen van en samenhangende met de voogdij van joodse oorlogspleegkinderen.
Taken
Voogdij, de duurzame verzorging, opvoeding en behartiging van belangen van joodse minderjarigen in de ruimste zin van het woord
Voorzien in het onderhoud van de onder voogdij staande kinderen
Behandelen van de vermogensaangelegenheden van de onder voogdij staande kinderen
Na de oprichting was Le-Ezrath ha-Jeled gehuisvest op het adres van de JCC aan de Gabriël Metsustraat 22 in Amsterdam. Op 1 november 1945 werd de nieuwe behuizing aan de Johannes Vermeerstraat 24 in Amsterdam in gebruik genomen.
Gefusioneerde Joodse Instellingen voor Kinderbescherming
Literatuur
Bossenbroek, M., De Meelstreep. Terugkeer en opvang na de Tweede Wereldoorlog (Amsterdam 2001).
Creveld, I. van, De Strijd om het Joodsche kind (Amsterdam 1946).
Evers-Emden, B., Je ouders delen. Een eerste onderzoek naar de gevoelens van eigen kinderen in pleeggezinnen in de oorlog en nu (Kampen 1999).
Evers-Emden, B., Geschonden bestaan. Gesprekken met vervolgde joden die hun kinderen moesten 'wegdoen' (Kampen 1996).
Haperen-van Beurden, M. G., Conflict van overlevenden om overlevenden. Het vraagstuk van de joodse oorlogspleegkinderen juli 1942 - 1 september 1949 (z.p. 1989).
Joor, J. en F. Hoek, Rekenschap. Een historisch en financieel onderzoek naar het vermogensbeheer van Joodse oorlogswezen (z.p. 2008).
Kalma, J.J., Redt de Joden! Wat gebeurt er met de joodse oorlogspleegkinderen? (Amsterdam 1946).
Klinken, G.J. van, Strijdbaar & omstreden. Een biografie van de calvinistische verzetsvrouw Gezina van der Molen (Amsterdam 2006).
Lipschits, I., Tsedaka. Een halve eeuw Joods Maatschappelijk Werk in Nederland (Zutphen 1997).
Manasse, P., Het onderbrengen van Joodse oorlogspleegkinderen. De rol van de Stichting Le-Ezrath ha-Jeled 1945-1950 en de Gefusioneerde Joodse instellingen voor Kinderbescherming (Purmerend 2004).
Verhey, E., Om het joodse kind (Amsterdam 1991).
Verhey, E., Kind van de rekening. Het rechtsherstel van joodse oorlogswezen 1944-2004 (Amsterdam 2005).
Vuijsje, H.G., Een goede naam. Een reactie op 'Kind van de rekening' van Elma Verhey (Amsterdam 2006).
De inventarisnummers 4e t/m 4g zijn slechts raadpleegbaar na verkregen schriftelijke toestemming van de directeur van het NIOD.
Analytische beschrijving van het archief
Het archief van Le-Ezrath Ha-Jeled bevat:
Oprichtingsstukken van Le-Ezrath Ha-Jeled en het Opleidingsfonds van Le-Ezrath Ha-Jeled, waarin richtlijnen inzake de joodse opvoeding van de aan de stichting toevertrouwde kinderen zijn opgenomen.
Agenda's en notulen van vergaderingen, hoofdzakelijk van het algemeen en het dagelijks bestuur van Le-Ezrath Ha-Jeled. De vergaderstukken bevatten financiële overzichten.
Correspondentie, onder andere:
van het algemeen en dagelijks bestuur
over joodse oorlogspleegkinderen (met namenlijsten)
met de Commissie Oorlogspleegkinderen (OPK)
met het Comité voor Joodsche Belangen in Friesland
met instellingen en personen, onder wie notaris E. Spier (met beschikkingen van diverse rechtbanken en gerechtshoven inzake oorlogspleegkinderen) en opperrabbijn J. Tal over joodse oorlogspleegkinderen
Diverse rapporten, verslagen en notities van Le-Ezrath Ha-Jeled betreffende de Sociale Afdeling van de Stichting, enkele onder toezicht van de Stichting staande kindertehuizen, juridische kwesties inzake voogdijvoorziening en uittreksels uit dossiers van diverse Joodse oorlogspleegkinderen.
Rapporten over uitgevoerde psychologische onderzoekingen van Joodse oorlogspleegkinderen.
Statistische overzichten, alsmede namenlijsten van Joodse oorlogspleegkinderen en (aspirant-) pleegouders in Nederland, o.a. afkomstig van de Commissie OPK en van Le-Ezrath Ha-Jeled.
Requesten alsmede voogdijbeschikkingen gegeven door gerechtelijke instellingen.
Stukken over aspirant-pleegouders.
Diverse stukken over de oorlogspleegkinderen, waaronder requesten, voogdijbeschikkingen en processen-verbaal, correspondentie, artikelen processtukken etc.
Stukken betreffende het regeringsbeleid t.a.v. Joodse oorlogspleegkinderen, waaronder correspondentie tussen verscheidene joodse instellingen en personen en de minister van Justitie. De stukken bevatten klachten over de door de regering ingestelde Commissie OPK en informatie over het uittreden van elf "bewust-Joodse" leden uit deze commissie.
Stukken betreffende de Stichting Joods Maatschappelijk Werk, waaronder een voorstel tot hervorming van de Stichting, notulen van een algemene vergadering en de gewijzigde statuten.
Stukken betreffende fusieonderhandelingen tussen Le-Ezrath Ha-Jeled en andere Joodse maatschappelijke instellingen.
Documentatie over joodse oorlogspleegkinderen in Nederland.
Diverse stukken inzake onderzoek naar de Joodse oorlogspleegkinderen in Nederland.
Stukken betreffende een bezoek aan Nederland van dr. I. Herzog , opperrabbijn van Palestina.
Diversen; o.a. de notulen van een op 13 april 1945 te Maastricht gehouden vergadering van "belanghebbenden bij de Kinderbescherming", een rapport van het Nederlandsche Rode Kruis over het concentratiekamp Sobibor, een kort verslag over de instelling van de Belgische hulporganisatie "Aide Israélite aux victimes de la guerre", een reglement betreffende de inrichting en het bestuur van het Nederlandsch-Israëlitisch Kerkgenootschap.
Stukken betreffende de Commissie Oorlogspleegkinderen (OPK)
Notulen en agenda's van vergaderingen van de Commissie OPK.
Uittreksels uit de notulen van vergaderingen van de Commissie OPK, bevattende voogdijbeslissingen en notities inzake oorlogspleegkinderen.
Notulen van vergaderingen van de sub-commissie tot toezicht uitvoering Commissiebesluiten, alsmede de notulen van de eerste vergadering der sub-commissie van advies inzake "voortbestaan" van de Commissie OPK, 21 maart 1947 - 28 mei 1948.
Correspondentie, circulaires, overzichten van oorlogspleegkinderen, nota's en ledenlijsten en presentielijsten van vergaderingen.
Enige correspondentie en de notulen van een vergadering van de Contact-Commissie van de Joodse Coördinatie Commissie, alsmede een op verzoek van voornoemde Contact-Commissie door mr. I. van Creveld geschreven brochure, getiteld "De Strijd om het Joodsche Kind".
Overzichten inzake pleegkinderen, een ledenlijst en een agenda van de Stichting Hulp aan Oorlogspleegkinderen.
Deelarchieven/ gedeponeerde archieven
Archiefstukken van organisatie/persoon in andere archieven
Het archief van Le-Ezrath ha-Jeled werd op het moment van samenstelling van deze gids (november 2008) nog bewerkt. Een definitieve inventaris was nog niet beschikbaar.
Er is een alfabetische namenlijst op de sociale dossiers van de oorlogspleegkinderen.
Kenmerk toegang
Toegangsnummer 1168
Archiefordening
Numeriek
Thematisch
Toelichting
De dossiers van de oorlogspleegkinderen zijn numeriek geordend. De rest van het archief is thematisch geordend.
Informatiedrager
foto
papier
Openbaarheid
beperkte openbaarheid
Toelichting
Openbaarheidsbeperkingen moeten nog nader bepaald worden. Tot die tijd is het archief alleen toegankelijk met toestemming van de directeur van Joods Maatschappelijk Werk.
Selectie en vernietiging
De financiële dossiers van de Oorlogspleegkinderen zijn na een bewaarperiode van tenminste 10 jaar in 1976 vernietigd.
Notulen en vergadersets
Notulen van het Dagelijks Bestuur van Le-Ezrath ha-Jeled
Notulen van het Algemeen Bestuur van Le-Ezrath ha-Jeled
Correspondentie
Algemene correspondentie van Le-Ezrath ha-Jeled
Correspondentie van het Algemeen Bestuur en het Dagelijks Bestuur van Le-Ezrath ha-Jeled
Correspondentie van Le-Ezrath ha-Jeled. Deze correspondentie bevat beschikkingen van het ministerie van Justitie en van rechtbanken inzake minderjarigen, verzorgingscontracten, ondertoezichtstellingen, plaatsingsregelingen en financiële regelingen (alfabetisch geordend) (1964-1977)
Brievenboeken van Le-Ezrath ha-Jeled met overzichten van ontvangen post
Correspondentie van Le-Ezrath ha-Jeled over de oprichting van een fonds op naam van Leo Cohen (1978)
Correspondentie van Le-Ezrath ha-Jeled over de vraag "hoe het beschadigde joodse kind nu op te voeden" (1949-1960)
Correspondentie van Le-Ezrath ha-Jeled betreffende de weeshuizen
Correspondentie tussen Leo Cohen en het bestuur van 'de Fusie' over het vertrek met een groep kinderen uit de Berg-Stichting naar Gevar Am (1951)
Correspondentie tussen het Dagelijks Bestuur van Le-Ezrath ha-Jeled en Leo Cohen over het welzijn en praktische zaken betreffende de kinderen in Gevar Am (1953-1954)
Correspondentie van Le-Ezrath ha-Jeled met het ministerie van Justitie (1955-1974)
Financiële administratie
Diverse financiële overzichten
Persoonsdossiers
In de sociale dossiers (15,6 meter) van de oorlogspleegkinderen kunnen de volgende stukken aangetroffen worden:
Registratieformulieren: naam, gegevens ouders, gegevens nog in leven zijnde familieleden, voogden en toeziend voogden
Correspondentie ministerie van Justitie, Directie Kinderbescherming/Raad voor de Kinderbescherming
Informatie verzameld over ouders omtrent 'joods bewustzijn'
Informatieformulieren inlichtingen omtrent familieleden
Referenties beoogde pleegouders
Adviezen van de Commissie voor Oorlogspleegkinderen
Stukken over de toekenning van voogdij
Stukken over de ontwikkeling en verzorging van kinderen die onder voogdij stonden van Le-Ezrath ha-Jeled
Stukken betreffende emigratie naar Israel
Diverse correspondentie over de opsporing van vermogens van oorlogspleegkinderen
Overig
Stichtingsakte en statuten en gewijzigde statuten van Le-Ezrath ha-Jeled (1945-1981)
Notulen van het Dagelijks Bestuur, notities, correspondentie met instellingen en privépersonen, correspondentie over met naam genoemde pupillen, statistieken, krantenknipsels etc. over de kwestie van de joodse oorlogspleegkinden (1945-1946)
Stukken over de Commissie voor Oorlogspleegkinderen en de kwestie van de joodse oorlogspleegkinderen (1945-1948)
Diverse zaken betreffende Oorlogspleegkinderen (1947)
Verslagen van werkbesprekingen/teambesprekingen van Le-Ezrath ha-Jeled
Financiële verzoeken van Le-Ezrath ha-Jeled bij diverse fondsen voor pupillen m.b.t. studie, vakantie en sociale problemen (1967-1971)
Archiefstukken van organisatie/persoon in andere archieven
Het Archief van de Gefusioneerde Joodse Instellingen voor Kinderbescherming werd op het moment van samenstelling van deze gids in november 2008 bewerkt, zodat er nog geen definitieve inventaris beschikbaar was.
Kenmerk toegang
Toegangsnummer 1168
Omvang
9,5 meter
Aantal inventarisnummers
112 inventarisnummers
Archiefordening
Thematisch
Informatiedrager
foto
papier
Openbaarheid
beperkte openbaarheid
Toelichting
Openbaarheidsbeperkingen moeten nog nader bepaald worden. Tot die tijd is het archief alleen toegankelijk met toestemming van de directeur van Joods Maatschappelijk Werk.
Analytische beschrijving van het archief
Het archief van de Gefusioneerde instellingen voor Kinderbescherming ('de Fusie') bevat archiefmateriaal van de volgende organisaties:
Le-Ezrath Ha-Jeled
Nederlandsch-Israëlitisch Jongensweeshuis
Nederlandsch-Israëlitisch Meisjesweeshuis
S.A. Rudelsheimstichting
de Berg-Stichting
de Joodse Zee en Bos Kolonie (Jozeboko)
In het archief zijn diverse stukken aan te treffen over met naam genoemde pupillen. Ook bevat het archief bescheiden van de tot 'de Fusie' behorende verenigingen over de periode vóór de fusie.
Notulen en vergadersets
Notulen van de Commissie voor Kinderaangelegenheden van 'de Fusie' (1948-1951)
Notulen van diverse commissies, met rapporten (1950-1952)
Notulen van het Dagelijks Bestuur, Algemeen Bestuur en diverse commissies van 'de Fusie'. Soms met verslagen van met naam genoemde pupillen
Jaarverslagen
Jaarverslagen van 'de Fusie' (1966-1969)
Correspondentie
Correspondentie van het Dagelijks Bestuur en het Algemeen Bestuur van 'de Fusie'
Correspondentie en statuten van het Verbond van Joodse Instellingen voor Kinderbescherming (1948-1963)
Financiële administratie
Diverse financiële overzichten
Jaarrekeningen van de onder 'de Fusie' vallende organisaties (1972-1979)
Overig
Statuten van bij 'de Fusie' aangesloten verenigingen (1945-1978)
Diverse stukken van de deelnemende organisaties aan 'de Fusie', waaronder correspondentie
Diverse stukken over afzonderlijke joodse kindertehuizen
Stukken betreffende de werkzaamheden en ontwikkelingen bij 'de Fusie', met naamlijsten
Gemeentelijke garantieverklaringen inzake kosten van verpleging van met naam genoemde pupillen (1954-1967)
Stukken betreffende verschillende joodse organisaties en verenigingen en diverse fondsen
Stichtingsakte, statuten, gewijzigde statuten, reglement, besluiten over duurverlenging, nota Contact-commissie der J.C.C.'s, communiqué no.1 'De oorlogspleegkinderen', financiële gegevens en een concept notariële akte notaris Spier van 8 februari 1982
Beleidsboeken: functieomschrijvingen en protocollen van alle geledingen van de aangesloten tehuizen (1956-1964)
Verslagen over met naam genoemde pupillen van 'de Fusie' (1956-1961)
Stukken betreffende personeel van de diverse bij 'de Fusie' aangesloten instellingen
Alfabetisch geordend register over joodse jongeren die na de oorlog in een niet-jood milieu terecht kwamen (1955-1961)
Alfabetisch geordend register over kinderen in eigen tehuizen (in eigen voogdij en niet eigen voogdij) (1955-1961)
Alfabetisch geordend register over eigen voogdij kinderen die niet in eigen tehuizen zijn (1955-1961)
Alfabetisch geordend register met vrije pupillen buiten de eigen tehuizen (met ouders of voogdij respectievelijk maatregelen van derden) (1955-1961)
Register van kinderen in tehuizen (1958-1964)
Diverse stukken betreffende nalatenschappen
Stukken over de bestuursherstructurering in het kader van de integratie van Stichting Joods Maatschappelijk Werk en de Gefusioneerde Joodse Instellingen voor Kinderbescherming (1971-1975)
Statuten van de fusie tussen Stichting Joods Maatschappelijk Werk en 'de Fusie'
Documentatie
Divers documentatiemateriaal over jeugdbeschermingsaangelegenheden
Boeken over de oorlogspleegkinderenkwestie
Diverse circulaires, tijdschriften en brochures
Foto's van 'de Fusie', waaronder foto's van pupillen (1951-begin jaren '70)
Diverse voordrachten
Scripties
Deelarchieven/ gedeponeerde archieven
Berg-Stichting
Oprichtingsakte, huishoudelijk reglement, statuten en jaarverslagen van de Berg-Stichting, statutenwijziging van 22 oktober 1981 (1909-1981). Het archief bevat eveneens originele beschikkingen van het ministerie van Justitie voor de verpleging van 67 minderjarigen d.d. 8 september 1951
Notulen van de Bestuursvergaderingen van de Berg-Stichting (1945-1950)
S.A. Rudelsheimstichting
Stichtingsakten en statuten van de S.A. Rudelsheim-Stichting (1923-1982)
Jaarverslagen van de S.A. Rudelsheimstichting (1926-1938)
Notulenboek van de S.A. Rudelsheimstichting. Bevat gegevens over met naam genoemde kinderen (1949-1950)
Nederlandsch-Israëlitisch Meisjesweeshuis
Statuten en Reglement Nederlandsch-Israëlitisch Meisjesweeshuis. Met verschillende getypte namenlijsten uit de oorlogsjaren (1942-1943)
Notulenboek Nederlandsch-Israëlitisch Meisjesweeshuis te Amsterdam (1928-1942)
Nederlandsch-Israëlitisch Jongensweeshuis
Nederlandsch-Israëlitisch Jongensweeshuis: losbladig boek met informatie over pupillen in de periode 1930-1942
Centraal Israëlitisch Weeshuis
Centraal Israëlitisch Weeshuis te Utrecht: naam en doel van de stichting, namen van de bestuursleden, lijst van de verpleegden (1931-1943)
Notulenboek van het Centraal Israëlitisch Weeshuis te Utrecht (1929-1950)
Diverse financiële stukken van het Centraal Israëlitisch Weeshuis te Utrecht (1931-1965)
Fotoboek van Aaron Cosman met foto's van pupillen (1933-1934)
Jozeboko
Jaarverslagen en financiële overzichten van Jozeboko (1924-1940)