1945-2009. Tijdens het Congres op 28 september 2009 is Expogé formeel opgeheven. Het besluit hiertoe werd genomen tijdens de Algemene Ledenvergadering van 8 april 2009.
Aanleiding voor oprichting
Op particulier initiatief werd de Nationale Unie van Oud-Gevangenen in het bevrijde zuiden van Nederland op 8 april 1945 opgericht. Na de algehele bevrijding kwamen er meerdere afdelingen in het land. Op het congres van 28 september 1945 werd door alle afdelingen besloten de krachten te bundelen en de Landelijke Vereniging voor Ex-Politieke Gevangenen gesticht. De vestigingsplaats werd Scheveningen. In 1946 werd de naam van de vereniging gewijzigd van 'Landelijke' naar 'Nederlandse'.
Voorloper
Nationale Unie van Oud-Gevangenen
Rechtsvorm
Vereniging
Inrichting van de organisatie
Inrichting van de organisatie bij de oprichting:
Bestuur
Mr. B.W. Stomp (voorzitter)
Drs. J.K.A. van Nooy (secretaris)
B. Moerman (penningmeester)
Mr. G.Ch. Aalders
W. Bakker
W.A.H.C. Boellaard
H.J. Hoving
C.L. Koster
W. van Lanschot
P. Maliepaard
B. v.d. Muyzenberg
Mr. C.W. van Rhijn
J.J.H.M. Schreurs
Maj. J. de Swart
G. Verhagen
S. Voorhoeven
Commissies
Ballotagecommissie
Buitenlandse Commissie
Contact-Commissie
Commissie voor de Geschillen
Pers- en Propaganda Commissie
Sociale Commissie
Commissie van advies inzake berechting enz. politieke delinquenten
Districten
Noordelijk District, omvattende de afdelingen gelegen in de provincies Friesland, Groningen en Drenthe
Oostelijk District, omvattende de afdelingen gelegen in de provincies Overijssel en Gelderland
Zuidelijk District, omvattende de afdelingen gelegen in de provincies Limburg, Noord-Brabant en Zeeland
Westelijk District I, omvattende de afdelingen gelegen in de provincies Utrecht en Noord-Holland
Westelijk District II, omvattende de afdelingen gelegen in de provincie Zuid-Holland
Anno 2009 bestond het bestuur uit:
Mevr. J.M. Folmer (tweede voorzitter sinds 1 januari 1983)
Mevr. G.T. Vinkenburg-Bos (secretaris sinds 25 augustus 2003)
Mevr. L. Besaris-van der Veer (penningmeester sinds 30 juni 2005)
Verder maakten in de loop der tijd de volgende personen deel uit van het bestuur:
Voorzitters:
J. Oskam
H.L.N. Aronson
P.J.G. Molthoff
J. van Zaayen
J.F. Beckman (vice-voorzitter)
Secretarissen:
Th. Stamer (eerste secretaris)
A. Ottjes (eerste secretaris)
E. Mager (tweede secretaris)
Penningmeesters:
J.G. van Baaren (eerste penningmeester)
A.J. Zweere (eerste penningmeester)
H. Ebens (tweede penningmeester)
D. Aronson (eerste penningmeester)
Mevr. M.J. Vaders (tweede penningmeester)
A.H. Gielens (tweede penningmeester)
M. van der Zouwen
Doelstelling
Het uitgangspunt van de Vereniging werd verwoord als: "het thans willen medewerken aan de geestelijke en materiële wederopbouw van ons Vaderland op basis van de normen Waarheid, gerechtigheid en Naastenliefde".
De vereniging stelt zich ten doel:
De geestelijkheid, welke de basis vormde voor het verzet tegen de vijand in de jaren 1940-1945 ter verdediging van de begrippen vrijheid en recht, zoals deze zijn uitgewerkt in de Nederlandse grondwet, in stand te houden en te versterken
De schadelijke gevolgen van gevangenschap en gijzeling weg te nemen of te verzachten
De nagelaten betrekkingen van overleden ex-politieke gevangenen hulp en bijstand te verlenen
Het contact met organisaties van ex-politieke gevangenen buiten Nederland, welker doelstellingen stroken met die van de vereniging, in stand te houden
Taken
Taken
Het uitgeven van geschriften en het houden van bijeenkomsten
Voorlichten van de overheid en daarvoor in aanmerking komende instanties ten aanzien van alle onderwerpen, welke verband houden met:
De oorzaken van gevangenneming en gijzeling
Het lot van de ex-politieke gevangenen tijdens en na de gevangenschap en gijzeling
De materiële en morele gevolgen van gevangenschap en gijzeling
Het verzamelen van materiaal, betrekking hebbende op de hier bovengenoemde onderwerpen
Bij de overheid aan te dringen op wettelijke voorzieningen tot vergoeding van door gevangenschap en gijzeling geleden schade en tot verstrekking van invaliditeitsuitkeringen en pensioenen aan ex-politieke gevangenen en/of hun nagelaten betrekkingen
Het bevorderen van het doel op alle andere wettige middelen
Het geven van hulp en bemiddeling aan leden bij het aanvragen van een uitkering, het verstrekken van leningen, voorschotten en uitkeringen in het geval de Wet Buitengewoon Pensioen niet van toepassing was, maar wel een causaal verband bestond tussen verzetsdaden en financiële mogelijkheden. Daartoe werden diverse fondsen opgericht. Op aandringen van Stichting 1940-1945 en Expogé richtte de Nederlandse overheid de Commissie Bijzondere Uitkeringen in het leven, die de belangen van hen die in het buitenland verzet hadden gepleegd en daardoor niet in aanmerking kwamen voor een Buitengewoon Pensioen, te behartigen.
Daarnaast stimuleerde Expogé de opsporing van vermiste personen en was één van de initiatiefnemer tot oprichting van de Nederlandse Missie tot Opsporing van Vermiste Personen uit de Bezettingstijd. Expogé heeft zich daarom tegen het einde van de jaren veertig ook sterk gemaakt voor de continuering van de werkzaamheden van de Missie tot Opsporing. De minister van Sociale Zaken kon/wilde de missie niet langer financieren. Expogé heeft een verzoekschrift gestuurd naar de Tweede Kamer met een pleidooi om de Missie tot Opsporing niet stop te zetten, omdat er nog steeds mensen vermist waren. Tevens heeft Expogé 5.000,- gulden geschonken aan het ministerie van Sociale Zaken om de opsporingswerkzaamheden te kunnen continueren.
Ten slotte pleitte Expogé voor erkenning van Bevrijdingsdag als nationale feestdag, voor een sneller verloop van de bijzondere rechtspleging en verzette het zich tegen vrijlating en gratieverlening van oorlogsmisdadigers. Ook verzette zij zich tegen de communistische dictatuur in Oostbloklanden door vluchtelingen uit deze landen materiële en immateriële hulp te bieden en te zorgen voor een verzorgde opvang in Nederland.
Aantreden: officieel orgaan van de Nederlandse Vereniging van Ex-Politieke Gevangenen uit de Bezettingstijd (1947-2000)
Kontakt door aantreden (2000-2009)
Overige publicaties:
Ridder, T. de, De geest van het verzet. Ex-politieke gevangenen uit ‘40–’45 (Zutphen 2009).
Bolhuis, J.J. van, Onderdrukking en verzet. Nederland in oorlogstijd (Amsterdam), deel 4.
Inventaris van het archief van de Nederlandse Vereniging van Ex-Politieke Gevangenen uit de Bezettingstijd. Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (Amsterdam 1997).
Opmerkingen
Expogé beschouwde zichzelf als exclusief erfgenaam van het vaderlands verzet. Het wees daarom samenwerking met andere organisaties grotendeels af. Het maakte tevens onderscheid tussen verzet en vervolgden: joden die niet in het verzet hadden gezeten, konden daarom geen lid worden. Na de machtsovername van de communisten in Tsjechoslowakije in 1948, besloot het bestuur communisten te royeren dan wel de toegang tot het lidmaatschap te ontzeggen.
Archief van de Nederlandse Vereniging van Ex-Politieke Gevangenen uit de bezettingstijd (Expogé)
De inventaris bevat een historische en archivistische inleiding
Omvang
3,65 meter, 27 dozen
Archiefordening
Thematisch
Informatiedrager
papier
Openbaarheid
beperkte openbaarheid
Toelichting
Het archief is in zijn geheel beperkt openbaar. Het is slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, ligt een formulier bij de balie van de studiezaal van het NIOD.
Selectie en vernietiging
Geen verdere informatie over bekend
Analytische beschrijving van het archief
Het archief van Expogé bevat stukken betreffende de activiteiten van Expogé en de correspondentie met afdelingen en andere (verzets-) organisaties in binnen- en buitenland. In een enkel dossier is de bemoeienis van Expogé met het opsporingswerk terug te vinden, zoals bij het inventarisnummer 22d. Dit dossier bevat stukken van de commissie betreffende de Nederlandse Vereniging tot Opsporing van Vermiste Personen uit de Bezettingstijd.
Archiefstukken van organisatie/persoon in andere archieven
Het archief van de NFR/VVN bevat jaarverslagen, correspondentie en stukken omtrent het samengaan van het verenigingsblad van Expogé (Aantreden) en dat van NFR/VVN (Kontakt).
Het archief van W.C.H. Habets in Eindhoven bevat stukken met betrekking tot diens royement, gegevens over het hoofdbestuursbeleid, statutenwijziging, problemen in de vereniging, congressen en verslagen van algemene ledenvergaderingen.
Opmerkingen
Een groot deel van het archief berust reeds bij het NIOD te Amsterdam. Tijdens de opheffingsvergadering van 8 april 2009 is besloten dat het resterende deel van het archief eveneens in beheer aan het NIOD zal worden overgedragen.
Bronnen
Uittreksel handelsregister van de Kamer van Koophandel, 05-08-2009
![[Plaatje niet gevonden]](https://www.oorlogsgetroffenen.nl/media/av_cache/573_200x.jpg "klik op de afbeelding voor een hogere resolutie")
![[Plaatje niet gevonden]](https://www.oorlogsgetroffenen.nl/media/av_cache/1057_200x.jpg "klik op de afbeelding voor een hogere resolutie")