Het initiatief tot oprichting van het Sieradencomité kwam van de Amsterdamse diamantair Solomon Roet. Hij nam zijn drie collega-diamantairs L. Asscher, J. Parsser en J. Elion op in het bestuur, evenals de Amsterdamse notaris T. Heimans.
Aanleiding voor oprichting
De stichting werd opgericht met de bedoeling claims in het kader van het Bundesrückerstattungsgesetz (BRüG) aan te melden voor die joden die sieraden of diamanten hadden ingeleverd in ruil voor een voorlopige vrijstelling van deportatie (de z.g. Sperrstempels).
Rechtsvorm
Stichting
Inrichting van de organisatie
Bestuur van de stichting:
L. Asscher
Th. Heimans, penningmeester
J. Parsser, secretaris
J. Elion
S. Roet, voorzitter
W. Diamand, raadslid
Karlsberg, Raadslid
A.J. de Leeuw, destijds wetenschappelijk medewerker van het RIOD, besteedde een deel van zijn werktijd aan de behandeling van schadeclaims die bij het Sieradencomité waren ingediend. Uit hoofde van deze functie was hij nauw betrokken bij de dossiervorming. Hij was bestuurslid van de Sico vanaf 22 juni 1984.
Het bestuur werd ondersteund door een secretariaat.
Doelstelling
De stichting heeft ten doel de behartiging van de belangen van gedepossedeerden met betrekking tot in Nederland in beslag genomen of ingeleverde sieraden, diamant en goud gedurende de vijandelijke bezetting.
Zij tracht haar doel te verwezenlijken door het indienen, behandelen en zo mogelijk afwikkelen van claims op grond van de desbetreffende bepalingen van de Bondsrepubliek in Duitsland.
Taken
In 1957 kwam in de Bondsrepubliek Duitsland het Bundesrückerstattungsgesetz (BRüG) tot stand. De wet was bedoeld om schadevergoedingen te verstrekken aan slachtoffers van het naziregime die op grond van hun ras, geloof of politieke overtuiging waren vervolgd en waarvan de bezittingen waren geroofd. Aangetoond moest worden dat de geroofde goederen in West-Duitsland of Berlijn waren terecht gekomen. Claims moesten op korte termijn worden ingediend bij de Haupttreuhänder te Berlijn. De Sico diende een collectieve claim ten behoeve van mensen die sieraden, diamanten of goud ingeleverd hadden om een sperstempel te bemachtigen waarmee vrijstelling van deportatie kon worden verkregen. De lijst bestond uit 502 aanvragen. Uiteindelijk kon de Sico met het Sperr (S)-Sammelverfahren 520 claims indienen die tezamen op bijna 1000 Sperr-Stempels betrekking hadden, met een totale waarde van DM 8.8 miljoen.
Hoewel het Sieraden-Comité in eerste instantie in het leven was geroepen voor het aanmelden van claims voor joden die sieraden of diamanten hadden ingeleverd, trad het ook nog in een aantal andere zaken op. Het was de gevolmachtigde voor het zgn. D-Sammelverfahren, dat betrekking had op geroofde diamanten uit de diamantindustrie en -handel: D I-Claims hadden betrekking op onder dwang verkochte diamanten aan de Duitse firma Bozenhardt & Co. D II-claims betroffen een schadevergoeding voor de zogenoemde Arnhemse Diamantroof (door Nederlandse diamantairs onder dwang ingeleverde diamantvoorraden bij de Amsterdamsche bank te Arnhem zijn door de bezetter uit de kluisjes geroofd en naar Duitsland gebracht). D III-claims werden ingediend wegens onder dwang afgestane diamanten voor het zogenaamde “Hanemann-geschenk”. De D IV-claims hadden betrekking op aan het einde van de oorlog nog door het Devisenschutzkommando gestolen diamanten. De Sico diende voor deze vier D-claims in totaal 175 verzoeken tot schadevergoeding in, waarvoor in totaal bijna DM 13,5 miljoen door West-Duitsland werd betaald.
In het midden van de jaren ’60 maakte de Sico gebruik van de nieuwe mogelijkheid die art. 44a van het BRüG bood om claims aan te melden nadat de eigenlijke termijn daarvoor, per 1 april 1959, verstreken was. Door het Sieraden-Comité werden 1.100 Härtefonds-aanvragen ingediend, de zgn. HF-actie. Voor deze gevallen gold een maximum van DM 1.000 per geval. Dit heeft een bedrag van circa DM 1,3 miljoen opgeleverd.
Ook slaagde de Sico er in om ongeveer 360 aanvragen te doen op grond van de Cadsu-Lippmann aanmeldingen, waarbij het om sieraden en goud ging die door arrestaties van de Sicherheitspolizei in Duitse handen terecht waren gekomen (de zgn. Lippmann Verschiedenes-zaken). In deze LV-zaken werd tot begin 1977 DM 4.268.000 uitbetaald.
Daarnaast trad het Sieraden-Comité op in het Möbel-Verschiedenes(MV)-Sammelverfahren. Als er vóór 1 april 1959 bij de Stichting Jokos een huisraadschadeclaim (Möbel-claim) was ingediend, kon er een MV-claim worden indiend voor geroofde sieraden en voorwerpen van edelmetaal. Een rechterlijke uitspraak bepaalde echter dat deze MV-claims niet toegekend zouden worden.
Aalders G., Roof. De ontvreemding van joods bezit tijdens de Tweede Wereldoorlog (Amsterdam 1999).
Aalders G., Berooid. De beroofde joden en het Nederlandse restitutiebeleid sinds 1945 (Amsterdam 2001).
Commissie van Onderzoek Liro-archieven, Archieven, tastbare goederen, claims : tweede rapport van de Commissie van Onderzoek Liro-archieven (Den Haag 1998).
Eindverslag betreffende de taken van het Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkeringen (Den Haag 1966).
Jong L. de, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog (Den Haag 1975) deel 6.
Jong L. de, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog (Den Haag 1976) deel 7.
Leeuw, van der A.J., “Der Enziehungsvorgang bei der sog. Sperrdiamanten-Aktion und die im individualfall vorliegenden Beweisunterlagen”, Notitie voor het Geschiedwerk, nr. 112, 17 juli 1959. Interne publicatie van het RIOD.
Karlsberg B., "Beschleunigung durch besondere Verfahren, Sammelverfahren Belgien, Frankreich, Niederlande", in: F. Biella e.a., Wiedergutmachung nationalsozialistischer Unrechte durch die Bundesrepublik Deutschland (München 1981).
Er zijn indexen op de verschillende series dossiers.
Omvang
20 meter
Aantal inventarisnummers
gedeeltelijk geïnventariseerd
Archiefordening
Numeriek
Toelichting
op dossiernummer
Informatiedrager
papier
Openbaarheid
beperkte openbaarheid
Analytische beschrijving van het archief
Het archief is onderverdeeld in zes series:
S-zaken (Sperr-Sammelverfahren): dossiers op persoonsnaam A-Z
D I-zaken (onder dwang verkochte diamanten aan de Duitse firma Bozenhardt & Co): dossiers op persoonsnaam A-Z
D II-zaken (door Nederlandse diamantairs onder dwang ingeleverde diamantvoorraden bij de Amsterdamsche bank te Arnhem): dossiers op persoonsnaam A-Z
HF-zaken (Härtefonds-Sammelverfahren): dossiers op persoonsnaam A-Z
LV-zaken (Lippmann Verschiedenes-Sammelverfahren): dossiers op persoonsnaam A-Z
MV-zaken (Möbel Verschiedenes-Sammelverfahren:
Aangemelde gevallen: A-Z
Niet aangemelde gevallen A-Z
Afgewezen gevallen
Er zijn geen dossiers aanwezig over:
D III-zaken
D IV-zaken
Daarnaast bevat het archief vijf Cadsu-dossiers (in kopie), aanmeldingsformulieren Härtefonds Sammelverfahren en een deel ongecodeerde dossiers. Tevens enige ongeordende correspondentie, o.a. met de Stichting Jokos.
Opmerkingen
Voor de S-zaken is het aan te bevelen ook de archieven E.A.P. Puttkammer, Zentralstelle für Jüdische Auswanderung en Oorlogsmisdrijven, roof en recuperatie te raadplegen. Dit laatste archief bevat ook veel informatie over de D-, HF-, MV- en LV-acties. Ook zijn er (niet complete en niet geordende) lijsten aanwezig van ingediende Härtefonds-claims.