|
|
||||||
| REPATRIËRING |
| OPSPORING VERMISTEN |
| INFORMATIEVERSTREKKING OVER PERSONEN |
| SOCIALE ZORG |
| RECHTSHERSTEL |
| WETGEVING |
| VERIFICATIEONDERZOEK |
| BELANGENBEHARTIGING EN ZELFORGANISATIE |
![[Plaatje niet gevonden]](https://www.oorlogsgetroffenen.nl/media/av_cache/RaadvoorRechtsherstel_200x.jpg "klik op de afbeelding voor een hogere resolutie")
Raad voor het Rechtsherstel
Bij Besluit Herstel Rechtsverkeer van 17 september 1944 Staatsblad E100 is de Raad voor het Rechtsherstel ingesteld. Tot aan de feitelijke instelling van de Raad voor het Rechtsherstel op 9 augustus 1945 voerde het Militair Commissariaat voor het Rechtsherstel de taken uit welke aan de Raad voor het Rechtsherstel waren opgedragen.
Eind 1958 is de afdeling Onroerende Goederen opgeheven. Op 1 juni 1967 trad de Rijkswet van 9 maart 1967 in werking, houdende het regelen inzake de opheffing van de Raad voor het Rechtsherstel als geheel, met uitzondering van de afdeling Effectenregistratie. Deze afdeling werd per 1 oktober 1971 bij wet opgeheven.
Minister van Justitie, Mr. H.A.M.T. Kolfschoten
De taak en bevoegdheden van de afdeling Effectenregistratie, met uitzondering van het geven van beslissingen over de eigendom, zijn overgegaan op de minister van Financiën. De minister van Financiën heeft de Agent van het ministerie van Financiën te Amsterdam belast met de taak die op hem is overgegaan. De beslissende taak is overgegaan op de arrondissementsrechtbank te Amsterdam.
De Raad voor het Rechtsherstel bestond naast het Dagelijks Bestuur en het Secretariaat uit vier afdelingen:
- de afdeling Rechtspraak
- de afdeling Effectenregistratie
- de (samengevoegde) afdeling Beheer, Voorzieningen voor Rechtspersonen en Voorzieningen voor Afwezigen
- de afdeling Onroerende Goederen
De Raad heeft slechts éénmaal in zijn geheel vergaderd, namelijk bij de oprichting. Daarna heeft zich een Dagelijks Bestuur gevormd, bestaande uit de voorzitter van de Raad, de voorzitters van de verschillende afdelingen en de secretaris. Het Dagelijks Bestuur kwam aanvankelijk tweemaal per maand bijeen, in een later stadium nam de frequentie af tot slechts éénmaal per jaar. Voor de dagelijkse werkzaamheden werd het Dagelijks Bestuur ondersteund door een secretariaat.
Tegen de besluiten van de afdelingen Effectenregistratie en Onroerende Goederen kon beroep worden aangetekend bij de afdeling Rechtspraak. De afdeling Rechtspraak werd uitsluitend bemand door onafhankelijke juristen. Tegen uitspraken van deze afdeling was herziening slechts mogelijk als zijzelf van mening was dat nieuwe feiten daartoe aanleiding gaven.
Inrichting van de afdeling Rechtspraak:
- Centrale griffie (1945-1967)
- Kamer te Amsterdam (1945-1967)
- Kamer te Arnhem (1945-1958)
- Kamer te ’s-Gravenhage (1945-1967)
- Kamer te Groningen (1945-1958)
- Kamer te ’s-Hertogenbosch (1945-1958)
- Kamer te Leeuwarden (1946-1954)
- Kamer te Middelburg (1946-1952)
- Kamer te Utrecht (1945-1954)
- Gerechtshof te Amsterdam (1967-1971)
In verband met de werkzaamheden, werden de kamers Amsterdam en Den Haag onderverdeeld in respectievelijk 9 en 7 subkamers. De kamers waren enkelvoudig (bestaande uit één lid) of meervoudig ( bestaande uit een oneven aantal leden). Elke kamer werd bijgestaan door een substituut-griffier en zonodig werden waarnemend griffiers benoemd. De afdeling Rechtspraak telde in totaal 65 leden.
De centrale griffie was het centraal administratief orgaan van de afdeling Rechtspraak. Deze werd belast met ontvangst en registratie van alle ingekomen verzoekschriften en de toewijzing aan een behandelend kamer. Afschriften van alle vonnissen moesten worden toegezonden aan de centrale griffie. Binnen de Raad van het Rechtsherstel nam de afdeling Rechtspraak een aparte positie in. Om de onafhankelijkheid van de afdeling Rechtspraak te waarborgen, werden de voorzitter en de leden van de afdeling Rechtspraak door de Kroon benoemd en waren zij onafzetbaar gedurende de werkingsduur van het Besluit herstel rechtsverkeer.
Leden van de afdeling Rechtspraak in 1945:
Kamer ’s-Gravenhage
- Mr. R.P. Cleveringa, voorzitter
- Mr. H. Haga
- Mr. A.L.M. van Berckel
- Mr. G. Scholten
- Mr. Th.L. van Berckel
- Dr. B.I. Zijlstra
- Jhr. mr. P.G.M. van Meeuwen
- Prof. mr. R.D. Kollewijn
- Prof. mr. Th.A.M. van Houwing
- Mr. W.A. Pannenborgh
Kamer Groningen
- Prof. mr. C.W. v.d. Pot, voorzitter
- Prof. mr. J.H. Beekhuis
- Mr. W.A. Pannenborgh
- Prof. mr. Th.A.M. van Houwing, plv. lid
Kamer Arnhem
- Mr. J.W. Suringar, voorzitter
- Mr. H. Haga
- Mr. W.A. Pannenborgh
- Mr. R.P. Cleveringa, plv. lid
Kamer Utrecht
- Prof. mr. J.H.W. Verzijl, voorzitter
- Jhr.Mr. P.G.M. van Meeuwen
- Mr. Th.L. van Berckel
- Dr. B.I. Zijlstra, plv. lid
Kamer Amsterdam
- Mr. J. Verdam, voorzitter
- Jhr. mr. P.J.H.M. v.d. Does de Willebois
- Prof. mr. R.D. Kollewijn
- Dr. B.I. Zijlstra, plv. lid
- Mr. H. Haga, plv. lid
Kamer ‘s-Hertogenbosch
- Mr. P.J. van Bortel, voorzitter
Kamer Leeuwarden (vanaf 1946)
- Mr. A.W. Haan, voorzitter
Kamer Middelburg (vanaf 1946)
- Mr. J.H.F. Bloemers, voorzitter
Inrichting van de afdeling Effectenregistratie:
Voorzitters:
- Mr. G. Nauta, 15-08-1945 – 31-12-1965
- Mr. C.A. de Meijere (waarnemend), 01-01-1966 – 30-09-1971
- Mr. L.O. van der Plas (plaatsvervangend), 01-01-1966 – 30-09-1971
Leden:
- Prof. Mr. M.H. Bergstein, 15-08-1945 – 13-04-1957 (†)
- C.F. Overhoff, 15-08-1945 – 06-02-1949
- Mr. L.C. van der Plas, 15-08-1945 – 31-12-1965
- Mr. M.W. Scheltema, 15-08-1945 - c. 1951 (†)
- Mw. mr. L.C. Schönfeld - Polano (plaatsvervangend), 15-08-1945 – onbekend
- Mr. A Rinnooy Kan (plaatsvervangend), 15-08-1945 – 06-03-1949
- Mr. A. Rinnoy Kan (lid), 07-03-1949 – 01-02-1959
- Prof. mr. J.G. Koopmans, 17-02-1945 – 26-12-1958 (†)
- Mr. C.A. de Meijere (plaatsvervangend) lid, 12-02-1947 – 31-12-1965 (tot 06-03-1949 plaatsvervangend lid)
- Drs. W. Willems (plaatsvervangend) lid, 01-09-1948 – 01-06-1962 (tot 02-09-1949 plaatsvervangend lid)
- Mr. O.W. van Ewijk, 25-07-1951 – 30-09-1971
- Mr. J.C.W.M. Huijsmans, 23-02-1959 – 30-09-1971
- C.J. baron Schimmelpenninck van der Oije, 10-10-1962 – 30-09-1971
Secretarissen:
- Mr. A. van Oven, 08-1945 – 15-10-1947
- Mr. C.G. Polvliet (eerste secretraris), 16-10-1947 – 31-03-1954
- Mr. P.J.H.J. Stulemeijer (tweede secretaris), 16-10-1947 – 31-03-1954
- Mr. P.J.H.J. Stulemeijer (secretaris), 01-04-1954 – 30-09-1961
- Mw. mr.M.M. Warning (waarnemend), 01-10-1961 – 30-09-1971
Adjunct-secretarissen:
- Mr. C.G. Polvliet, 06-1946 – 15-10-1947
- Mr. P.J.H.J. Stulemeijer, 01-10-1946 – 15-10-1947
- Mr. .N.J. van Wees, 01-1954 – 30-10-1960
- Ph. Mendera, 01-1954 – 15-11-1958
Van de afdeling Effectenregistratie konden vanwege bijzondere expertise leden van belangengroepen deel uitmaken. Dit had tot gevolg dat de afdeling Effectenregistratie, in tegenstelling tot de afdeling Rechtspraak, niet onafhankelijk was.
Doel van het Besluit Herstel Rechtsverkeer van 17 september 1944 Staatsblad E100 was ‘het door de Duitsers tijdens de bezetting 1940-1945 gepleegde onrecht van het zich toeëigenen en liquideren (…) van vermogensbestanddelen van personen en instellingen zoveel mogelijk ongedaan maken’.
De taak en de bevoegdheden van de afdeling Effectenregistratie waren vastgelegd in Hoofdstuk IV van het Besluit Herstel Rechtsverkeer E100. Het hoofddoel van de effectenregistratie was het verlenen van rechtsherstel aan gedepossedeerden. Andere doeleinden waren de opsporing van het bij het Besluit Vijandelijk Vermogen E133 op de Staat der Nederlanden overgegaan vijandelijk vermogen, het achterhalen van fiscaal verzwegen vermogen en deviezeninventarisatie.
De afdeling Rechtspraak was bevoegd hetzij op verzoek van elke belanghebbende, hetzij ambtshalve in te grijpen in iedere tijdens de bezetting tot stand gekomen, gewijzigde of tenietgedane rechtsbetrekking, als de afdeling dit op grond van bijzondere omstandigheden billijk vond. Tegen desbetreffende uitspraken was geen hoger beroep of cassatie mogelijk. Wel kon herziening van een vonnis worden verzocht in het licht van nieuwe feiten of omstandigheden.
De Raad voor het Rechtsherstel was belast met de uitvoering van:
- het Besluit Herstel Rechtsverkeer E100
- het Besluit Vijandelijk Vermogen E133
- (sinds 1948) het Besluit rechtsverkeer in Oorlogstijd A6
Bij Besluit E100 werd aan de Raad voor het Rechtsherstel een aantal beheers- en bestuurstaken opgedragen:
- bewindvoering voor afwezigen
- bestuur over rechtspersonen
- beheer van zaken van onbekende eigenaren
- beheer van effecten en duplicaten, op welker uitlevering de Staat recht heeft.
De feitelijke werkzaamheden zijn uitgevoerd door het Nederlandse Beheersinstituut.
De taken van het Dagelijks Bestuur bestonden uit:
- Beleidscoördinatie
- Apparaatzorg
- Bemiddeling voor derden
- Appèlrechtspraak
Het Dagelijks Bestuur had een coördinerende taak. Het nam besluiten in geschillen tussen de afdelingen en in (incidentele) gevallen die in het Besluit E100 uitdrukkelijk aan de Raad waren voorbehouden. Alle belangrijke en principiële kwesties zijn in de vergadering van het Dagelijks Bestuur behandeld. Op basis van dit overleg zijn beslissingen genomen dan wel adviezen en voorstellen aan rechtsherstelministers geformuleerd.
Het Dagelijks Bestuur was eveneens belast met de zorg voor het functioneren van de Raad in zijn geheel: de financiën, aanschaffingen van hulpmiddelen en de rechtspositie van het personeel.
Aan de voorzitter, prof. mr. P.S. Gerbrandy, was de rechtspraak opgedragen inzake beroepen tegen besluiten van het Nederlandse Beheersinstituut, houdende verkoop van onder beheer staand landverraderlijk en vijandelijk vermogen.
De taken van de afdeling Rechtspraak bestonden uit:
- Rechtspraak in eerste aanleg inzake rechtsherstel
- Rechtspraak in hoger beroep van beslissingen van andere afdelingen van de Raad voor het Rechtsherstel
- Beslissingen in kort geding
- Beslagleggingszaken
De afdeling Effectenregistratie had tot taak alle binnen de Nederlandse rechtssfeer gelegen effecten numeriek te registreren en daarvan de rechtsverhoudingen vast te stellen, met uitsluiting van de burgerlijke rechter.
Werkwijze van het effectenregistratie-systeem:
- Opgaven van uitgevende instellingen: de binnenlandse uitgevende instellingen waren verplicht de door hen uitstaande effecten numeriek op te geven met de mutaties, die sinds 10 mei 1940 ten aanzien van deze effecten hadden plaats gehad.
- Aanmelding: alle binnenlandse effecten in binnen- en buitenland, en alle buitenlandse effecten in het binnenland dienden door de effectenbezitter vóór 14 april 1946 te worden aangemeld.* In het buitenland diende elke bezitter van in het Koninkrijk uitgegeven effecten deze te tonen bij de in de desbetreffende landen gevestigde Nederlandse diplomatieke posten. Personen die op onrechtmatige wijze aan hun effecten waren gekomen of Duitsers die de effecten hadden meegenomen naar het buitenland, voldeden niet aan de aanmeldingsplicht. Dergelijke effecten werden ‘niet aangemelde effecten’ genoemd en werden ongeldig verklaard.
- Oppositie: iedere vroegere bezitter van een effect, die meende daarop aanspraak te kunnen maken, kon een aanvraag tot herstel van recht indienen. Ook erfgenamen van overleden personen konden een dergelijke aanvraag indienen. Deze opposities vormden tezamen een ‘zwarte lijst’.
De afdeling Effectenregistratie moest vervolgens bepalen wat er met bepaalde effecten diende te gebeuren. Door de aanmeldingen, opposities en de opgaven van de uitgevende instellingen te vergelijken, kon het volgende worden vastgesteld:
- een effect was aangemeld en hiertegen was geen aanvraag tot herstel (‘oppositie’ genaamd) ingediend. Degene die het effect had ingediend, met andere woorden de naoorlogse bezitter, mocht het effect houden.
- een effect was aangemeld en hiertegen was een aanvraag tot herstel ingediend. Een dergelijke situatie werd ‘kortsluiting’ genoemd. De afdeling Effectenregistratie diende nader onderzoek in te stellen en te achterhalen wat er tijdens de oorlog met de effecten was gebeurd. Vervolgens werd de beslissing genomen of de naoorlogse bezitter of de oorspronkelijke eigenaar het effect kreeg.
- een effect was niet aangemeld en hiertegen was wel aanvraag tot herstel ingediend. De niet-aangemelde effecten werden vervallen verklaard, zodat deze voor de naoorlogse bezitter geen waarde meer had. De vroegere eigenaar kreeg een duplicaat van het effect.
- een effect was niet aangemeld en hiertegen was geen aanvraag tot herstel ingediend. In een dergelijke situatie was er sprake van ‘manco’. Een dergelijk effect werd eigendom van de staat.
Tegen het besluit van de afdeling Rechtspraak kon bij de Afdeling Rechtspraak van de Raad voor het Rechtsherstel in beroep worden gegaan. Tegen de beslissingen van de Afdeling Rechtspraak waren hoger beroep noch cassatie mogelijk.
* Effecten die waren uitgegeven in de overzeese gebiedsdelen (het voormalige Nederlands-Indië, Suriname en Curaçao) vielen onder het begrip ‘binnenlandse effecten’.
Taak van de afdeling Beheer, Voorzieningen voor Afwezigen en Voorzieningen voor Rechtspersonen: de samengevoegde afdeling Beheer, Voorzieningen voor Afwezigen en Voorzieningen voor Rechtspersonen fungeerde als beleidsbepalend orgaan voor het Nederlandse Beheersinstituut. Het Nederlandse Beheersinstituut maakte als uitvoerend orgaan deel uit van de Afdeling Beheer c.a.. In de vergaderingen van de afdeling Beheer c.a. zijn principiële zaken als rechtsherstelkwesties krachtens Besluit E 100 en behandeling van het landverradelijk en vijandelijk vermogen aan de orde geweest. Tijdens de vergadering vond ook feitelijke interdepartementale afstemming plaats, aangezien ambtenaren van ministeries belast met de uitvoering van het Besluit E 100 de vergaderingen bijwoonden.
De afdeling Onroerende Goederen had de taak het bevorderen van het tot stand brengen van minnelijke regelingen tussen alle belanghebbenden en het bekrachtigen van die regelingen. De bekrachtiging van de minnelijke regelingen tussen alle belanghebbenden had tot gevolg dat de regelingen dezelfde kracht als een besluit van de afdeling Rechtspraak hadden en daarmee dezelfde kracht als een rechterlijk vonnis. Mocht een van de partijen het niet eens zijn met de minnelijke regeling zoals deze door een notaris was voorgesteld, dan kon de afdeling Rechtspraak gevraagd worden het geschil te regelen en rechtsherstel tot stand te brengen. In de praktijk bleek het niet mogelijk om al deze geschillen op deze wijze af te wikkelen. Na wijziging van het KB E 100 kreeg de afdeling Onroerende Goederen de bevoegdheid het geschil bij besluit te regelen. Eind 1958 waren alle geschillen afgewerkt en kon de afdeling Onroerende Goederen worden opgeheven.
- N.V./ B.V Belegging- en Garantiemaatschappij voor Duplicaten van Buitenlandse Effecten (BELGA)
- Commissariaat-Generaal voor de Nederlandse Economische Belangen in Duitsland
- Bureau Herstelbetalings- en Recuperatiegoederen (HERGO)
- Nederlands Beheersinstituut
- Bureau Bestrijding Vermogensvlucht
- Stichting Centraal Bureau van Onderzoek inzake de Vererving van de Nalatenschappen van Vermiste Personen
- Sammelverwaltung feindlicher Hausgeräte
- Beheerder/liquidateur van de Sammelverwaltung feindlicher Hausgeräte en de Geschäftsstelle für Verwaltung feindlicher Warenlager
- Joodse Commissie voor Herstel
- Bregstein, Marcel Henri
- Niederländische Grundstückverwaltung
- Generalkommissariat für Finanz und Wirtschaft
- Landelijke Hypotheekbank
- Vereniging voor de Effectenhandel
- Stichting Bewindvoering Afwezigen en Onbeheerde Nalatenschappen
- Agentschap van het ministerie van Financiën
- Liquidatie van Vermögensverwaltungs- und Rentenanstalt
- Vermögensverwaltungs- und Renteanstalt
- Commissie tot Bescherming der Aanspraken van Gedepossedeerden
- Bureaus van de Financieel Attaché te New York en Washington van het ministerie van Financiën
- Raad voor het Rechtsherstel in Nederlands-Indië
- Afdeling Bewindvoering van de Administratie der Generale Thesaurie
- Gerbrandy, Pieter Sjoerds
- Militair Commissariaat voor het Rechtsherstel
- Directie Bewindvoering van het ministerie van Financiën
- Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkeringen
- Waarborgfonds Rechtsherstel
- Liquidatie van Verwaltung Sarphatistraat
- Lippmann, Rosenthal & Co., Sarphatistraat (Liro)
- Centraal Bureau voor Effectenregistratie van de Vereniging voor de Effectenhandel
- Commissie Duplicaat Effecten
- Commissie Rechtsherstel Buitenlandse Effecten
- Consulaten van Haifa en Jeruzalem
- Aalders, G., Berooid. De beroofde joden en het Nederlandse restitutiebeleid sinds 1945 (Amsterdam 2001).
- Aalders, G., Roof. De ontvreemding van joods bezit tijdens de Tweede Wereldoorlog (Den Haag 1999).
- Barendregt, J., Oorlogseffecten. Roof en rechtsherstel van joods effectenbezit (Amsterdam 2004).
- Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
- Bossenbroek, M., De Meelstreep. Terugkeer en opvang na de Tweede Wereldoorlog (Amsterdam 2001).
- Dringende wenken en waarschuwingen aan door de bezetter beroofde eigenaren van effecten, met modellen van requesten, in te dienen onderscheidenlijk aan de afd. rechtspraak en de afd. effectenregistratie van de raad voor rechtsherstel (Den Haag, 19XX).
- Eindrapport van de Begeleidingscommissie onderzoek financiële tegoeden WO-II in Nederland (Commissie-Scholten) (Leiden 1999).
- Eindrapport van de Contactgroep Tegoeden WO II (Commissie-Van Kemenade) (Amsterdam 2000).
- Jong, L. de, Het Koninkrijk der Nederlanden in de tweede wereldoorlog Deel X en XII (Den Haag 1980-1988).
- Kersten, J.W., Theorie en praktijk van het naoorlogse rechtsherstel en beheer (Den Haag 1999).
- Meihuizen, J.P., ‘Goed fout’. Het criminele verleden van beursvoorzitter en verzetsman Carel F. Overhoff in de doofpot van historici (Amsterdam 1995).
- Poll, A.A. van der, De handel in effecten gedurende de jaren 1940-1945 (z.p. (Amsterdam) z.j. (1951)).
- Schie, H.A.J. van, Inventaris van het archief voor de Raad van het Rechtsherstel: Afdeling Rechtspraak, 1945-1967 (1971) Nationaal Archief (Den Haag 1997).
- Rechtsherstel: half-maandelijksch orgaan van den Raad voor het Rechtsherstel (Den Haag 1946-1958).
- Tammes, H.H., Rechtsherstel en praktijk inzake effecten (Amsterdam 1949).
- Tielhof, M. van, Banken in bezettingstijd. De voorgangers van ABN AMRO tijdens de Tweede Wereldoorlog en de periode van rechtsherstel (Amsterdam/Antwerpen 2003).
- Veraart, W., Ontrechting en rechtsherstel in Nederland en Frankrijk in de jaren van bezetting en wederopbouw (Rotterdam 2005).
- Vries, Joh. de, Een eeuw vol effecten. Historische schets van de Vereniging voor de Effectenhandel en de Amsterdamse Effectenbeurs 1876-1976 (Amsterdam 1976).
- Wentholt, W., Het aanbod van L.V.V.S. en de Beurs (Amsterdam 1950).
Archief Raad voor het Rechtsherstel, Dagelijks Bestuur en Secretariaat
Nationaal Archief, Den Haag. www.nationaalarchief.nl
Anders
Concept-toegang
2.09.48.01 (voorlopige toekenning)
Klappers, registers
10 meter
Alfabetisch
Chronologisch
Numeriek
Thematisch
- op nummer (appèlproceduredossiers)
- thematisch (dossiers)
papier
beperkte openbaarheid
Voor raadpleging van het archief is de toestemming nodig van de directeur van het Nationaal Archief. Inzage van stukken betrekking hebbende op nog levende personen is slechts mogelijk na toestemming van de minister van Justitie.
Niet bekend
De chronologische correspondentie is vrijwel geheel voor vernietiging in aanmerking gekomen. De financiële administratie is eveneens vernietigd, op de begrotingsstukken, de accountantsrapporten en bijbehorende briefwisseling na.
Uit de appèlproceduredossiers is alle procedure-correspondentie verwijderd. Er is geen enkel dossier integraal vernietigd. De ontbrekende nummers betreffen zaken die zijn overgedragen aan de Afdeling Rechtspraak.
Het archief van het Dagelijks Bestuur en het Secretariaat is in drie delen onder te verdelen:
- (gestencilde) vergaderstukken van het Dagelijks Bestuur, bestaande uit agenda’s voor iedere vergadering. Op de agenda’s stonden de bijlagen vermeld: notulen, ingekomen brieven, vast te stellen concepten van uitgaande brieven, besluiten, adviezen, voorstellen, nota’s en ter kennisneming bijgevoegde stukken. De originelen van de vergaderstukken bevinden zich in:
- het secretariaatsarchief. Dit archief bestond aanvankelijk uit drie delen: een chronologische serie correspondentie, een verzameling dossiers en de financiële administratie. De verzameling dossiers is ontstaan door afsplitsing uit het chronologisch archief, omdat het secretariaat die stukken belangrijk achtte of veelvuldig raadpleegde. De alfabetische ordening van de dossiers bleek niet doeltreffend, zodat de dossiers thans systematisch zijn gerangschikt. Bij deze systematische ordening zijn de hoofdtaken van het Dagelijks Bestuur en het secretariaat als indeling gebruikt. De stukken, die zijn ontstaan bij de uitoefening van de appèlrechtspraak heeft het secretariaat afzonderlijk gehouden in:
- de appèlproceduredossiers. Deze dossiers bevatten de rekesten en de conclusies van antwoord, beide met de bewijsstukken, de processen-verbaal van getuigenverhoor, de processen-verbaal van zitting en het voluit ondertekende exemplaar van het vonnis. Indien een zaak is geroyeerd of ingetrokken, is de brief waarmee dat is gebeurd eveneens bewaard.
Het archief bevat:
- Vergaderstukken van het Dagelijks Bestuur, 1945-1964
- Jaarverslagen, 1946-1966 (incompleet)
- Registers van ingekomen en uitgaande brieven, 1945-1967
- Stukken met betrekking tot de financiën van de Raad, 1945-1967
- Stukken met betrekking tot de organisatie van de Raad in zijn geheel, 1945-1967
- Stukken met betrekking tot administratieve hulpmiddelen en huisvesting, 1948-1967
- Stukken met betrekking tot de organen en functionarissen van de Raad, 1948-1959
- Stukken met betrekking tot betrekkingen tot derden, 1945-1958:
- vaststelling tarieven
- voorlichting
- Stukken met betrekking tot personeel van de Raad en zijn organen, 1945-1966
- Stukken met betrekking tot beleidscoördinatie, 1945-1960:
- totstandkoming van wijzigingen in de Besluiten E 100 en E 133
- Besluit Herstel Rechtsverkeer E 100
- Besluit Vijandelijk Vermogen E 133
- Besluiten rechtsverkeer in Oorlogstijd A1 en A6
- Besluit ontbinding landverraderlijke organisaties E 102
- Wet herstel vermogensovergang Rijksmarkengebied H 251
- Besluit tenuitvoerlegging verbeurdverklaringen H 336
- Besluit Vijandelijk Vermogen Nederlands-Indië
- Stukken met betrekking tot bemiddeling op verzoek van derden, 1945-1964:
- Voorzieningen van rechtspersonen
- Beheer en liquidatie van landverradelijk vermogen
- Beheer en liquidatie van vijandelijk vermogen
- Resititutie van effecten
- Overige rechtsherstelaangelegenheden
- Griffie van de Voorzitter als appèlrechter (o.a. appèlproceduredossiers), 1946-1963
Niet bekend
- Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
- H.A.J. van Schie (Nationaal Archief), Inventaris van de archieven van de Raad voor het Rechtsherstel: Dagelijks Bestuur en Secretariaat, Afdeling Beheer, Voorzieningen voor Afwezigen en Voorzieningen voor Rechtspersonen, Afdeling Onroerende Goederen 1945-1967 (Den Haag 1997).
Archief Raad voor het Rechtsherstel, Afdeling Beheer, Voorzieningen voor Afwezigen en Voorzieningen voor Rechtspersonen
Nationaal Archief, Den Haag. www.nationaalarchief.nl
Anders
Concept-toegang met nadere toegangen
2.09.48.01 (voorlopige toekenning)
Klappers, registers
2 meter
Chronologisch
papier
beperkte openbaarheid
Voor raadpleging van het archief is de toestemming nodig van de directeur van het Nationaal Archief. Inzage van stukken betrekking hebbende op nog levende personen is slechts mogelijk na toestemming van de minister van Justitie.
Niet bekend
Niet bekend
Het archief van de Afdeling Beheer c.a. is in bewerking. De dossiers zijn wel beschreven, maar nog niet van een aanvraagnummer voorzien. Het archief van de Afdeling Beheer c.a. bevat:
- Notulen en vergadersets, 1945-1967
- Algemene correspondentie en dossiers van het secretariaat van de Afdeling Beheer c.a., 1949-1964
- Stukken van commissie uit de Afdeling Beheer c.a., 1949-1956
Niet bekend
- Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
- H.A.J. van Schie (Nationaal Archief), Inventaris van de archieven van de Raad voor het Rechtsherstel: Dagelijks Bestuur en Secretariaat, Afdeling Beheer, Voorzieningen voor Afwezigen en Voorzieningen voor Rechtspersonen, Afdeling Onroerende Goederen 1945-1967 (Den Haag 1997).
Archief Raad voor het Rechtsherstel, Afdeling Effectenregistratie
Nationaal Archief, Den Haag. www.nationaalarchief.nl
Anders
Concept-toegang met nadere toegangen
Klapper
Ca. 52 meter
Chronologisch
Thematisch
papier
beperkte openbaarheid
De openbaarheidsbeperkingen zijn nog niet vastgesteld. De materiële staat van een aantal stukken is slecht.
In het pand aan de Keizersgracht 105 te Amsterdam heeft tweemaal een overstroming plaatsgevonden, waardoor met name archieven van de Afdeling Effectenregistratie en van het Waarborgfonds Rechtsherstel behoorlijke schade hebben opgelopen. In de tijd dat het archief was overgebracht naar een pakhuis aan de Oudezijds Voorburgwal te Amsterdam zijn archiefbescheiden als gevolg van lekkage verloren gegaan.
Veel series en stukken zijn verspreid en zeer onvolledig aangetroffen. Behalve bij de vergaderstukken zijn bij de andere archiefbestanddelen overal lancunes.
Als gevolg van de slechte materiële staat kon uit de archieven van het kantoor Londen niet worden geselecteerd.
Een gedeelte van de archieven van de Afdeling Effectenregistratie, van het Centraal Bureau voor Effectenregistratie en van het Waarborgfonds Rechtsherstel is vernietigd. Goedkeuring voor de vernietiging is verleend door de algemeen rijksarchivaris bij brief van 13 september 1972, nr. F 326 en bij brief van 30 juli 1990 (CD/RAI/90/174/NB).
Het archief van de Afdeling Effectenregistratie is in bewerking. Archiefbestanden van de Afdeling Effectenregistratie van de Raad voor het Rechtsherstel afkomstig van het Nationaal Archief, het ministerie van Financiën en het Agentschap van het ministerie van Financiën worden geïntegreerd en van een toegang voorzien. [Stand van zaken: augustus 2007]
Uit de archieven die in het pakhuis aan de Oudezijds Voorburgwal te Amsterdam opgeslagen lagen zijn bescheiden geselecteerd, die een zo volledig mogelijk beeld geven van het systeem van de Nederlandse effectenregistratie en het daarbij gevoerde beleid. Uit de archieven van de Afdeling Effectenregistratie zijn de vergaderstukken geselecteerd, die een volledig beeld geven van het gevoerde beleid, de gevormde jurisprudentie en de problemen, die zich bij de effectenregistratie hebben voorgedaan. Een aanvulling hierop vormt de algemene correspondentie en delen van de aangelegde verzamelingen en dossiers van de secretarissen en adjunct-secretarissen. Verder is gestreefd een inzicht te geven in de aard van de werkzaamheden van de verschillende onderafdelingen en het daarbij gevolgde beleid, door uit de correspondentie die stukken te selecteren die als representatief voor deze afdelingen kon worden beschouwd.
Het archief bevat:
- Agenda’s, notulen en vergadersets, 1945-1971.
- Jaarverslagen, 1952-1971.
- Correspondentie van de secretarissen, 1947-1971.
- Correspondentie betreffende registratie en rechtsherstel van buitenlandse effecten en Nederlandse effecten in het buitenland, vanaf 1946.
- Financiële administratie (accountantscontrole betreffende de werkzaamheden en de financiën over de periode 1949-1970).
- Dossiers betreffende wetswijziging, jurispredentie, interne organisatie van de afdeling, techniek van de effectenregistratie, bijzondere fondsen, Indonesische fondsen, Liro.
- Dossiers betreffende geschillen. In principe is van elk type geschil één voorbeelddossier bewaard.
- Dossiers betreffende de voorbereiding van overeenkomsten met buitenlandse regeringen ter regeling van problemen op het gebied van het effectenrechtsherstel.
- Dossiers betreffende in het buitenland gevoerde processen over de eigendom van effecten.
- Dossiers betreffende effecten die niet zijn aangemeld, die tot het vijandelijk vermogen behoorden, die niet volledig zijn ingeleverd, die zijn vrijgesteld van de effectenregistratie, waarvoor duplicaten zijn afgegeven. Van elk type is in principe één voorbeelddossier bewaard.
- Documentatie, waaronder “Rechtsherstel”, het orgaan van de Vereniging voor de Effectenhandel, 1945-1958.
- Kantoren van de Afdeling in het buitenland (Brussel, Parijs)
- Centraal Bureau voor Effectenregistratie van de Vereniging voor de Effectenhandel
- Waarborgfonds Rechtsherstel
Het archief van de Liquidatie van Verwaltung Sarphatistraat is een supplement op dat van het archief van de Afdeling Effectenregistratie van de Raad voor het Rechtsherstel, maar is daarin niet opgenomen.
- Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
- Inventaris van het archief van de Afdeling Effectenregistratie van de Raad voor het Rechtsherstel 1945-1967. Nationaal Archief/Centrale Archief Selectiedienst (Den Haag/Winschoten 2009).
Archief Raad voor het Rechtsherstel, afdeling Onroerende Goederen
Nationaal Archief, Den Haag. www.nationaalarchief.nl
Geen toegang
Inventaris met nadere toegangen
Een deel van het archief (de secretariaatscorrespondentie) heeft geen toegang
2.09.48.01 (voorlopige toekenning)
Kaartsysteem op kadastrale benaming van de percelen. Het kaartsysteem verwijst naar het dossiernummer, waaronder het geschillendossier is geborgen in het archief.
N.B. Naam van de eigenaren of bewoners of straat en huisnummer zijn niet voldoende om een dossier op te sporen.
20 meter
Numeriek
Thematisch
De geschillendossiers zijn op nummer geordend.
papier
beperkte openbaarheid
Voor raadpleging van het archief is toestemming van de directeur van het Algemeen Rijksarchief vereist, terwijl voor publicatie van gegevens de schriftelijke toestemming is vereist van het ministerie van Justitie.
Niet bekend
Niet bekend
Het archief van de Afdeling Onroerende Goederen bevat:
- geschillendossiers
- het secretariaatsarchief
Het archief bevat ongeveer 12.800 dossiers betreffende geschillen over eigendom van onroerende goederen en daarop gevestigde hypotheken. In bijna 1450 gevallen is het geschil door belanghebbende ingetrokken. In ruim 10.000 gevallen is het geschil minnelijk geregeld, terwijl in de overige 1300 gevallen de Afdeling Onroerende Goederen een regeling heeft opgelegd of de Afdeling Rechtspraak een bindende uitspraak heeft gedaan.
De dossiers bestaan uit:
- een formulier, waarbij belanghebbende, meestal de ‘gedepossedeerde’ jood of zijn bewindvoerder het geschil aanmeldt bij de Afdeling Onroerende Goederen;
- een formulier, waarbij de hypotheekbewaarder aangeeft
a) welke eigendomsovergangen na 9 mei hebben plaatsgevonden,
b) met welke hypotheken de onroerende zaak op 9 mei 1940 bezwaard was en welke wijzigingen daarin hebben plaatsgevonden,
c) welke zakelijke rechten op de onroerende zaak op 9 mei 1940 gevestigd waren en welke wijzigingen daarin hebben plaatsgevonden.
- een concept van de notariële akte van rechtsherstel, goedgekeurd door een gedelegeerde van de Afdeling Onroerende Goederen;
òf
- een afschrift van het vonnis van de Afdeling Rechtspraak van de Raad voor het Rechtsherstel, indien geen minnelijke regeling tot stand gebracht kon worden;
òf
- een besluit van de Afdeling Onroerende Goederen, waarbij een regeling aan partijen was opgelegd. Deze besluiten dateren van ná 1951, omdat de Afdeling toen de bevoegdheid kreeg om zelf regelingen op te leggen in die gevallen dat geen minnelijke regeling tot stand gebracht kon worden;
soms
- ook een afschrift van een vonnis van de Afdeling Rechtspraak in een beroep, ingesteld tegen een besluit van de Afdeling Onroerende Goederen;
òf
- een brief van belanghebbende of zijn advocaat waarbij hij het verzoek tot rechtsherstel intrekt.
Verder bevat het archief vijf jurispredentie-registers, alsmede enige correspondentie van de secretaris van de afdeling, hoofdzakelijk betreffende de interpretatie van de herstelwetgeving met betrekking tot onroerende goederen en betreffende de organisatorische opzet van het rechtsherstel.
Niet bekend
Het archief van de Afdeling Onroerende Goederen is in bewerking en nog niet volledig beschreven.
- Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
- H.A.J. van Schie (Nationaal Archief), Inventaris van de archieven van de Raad voor het Rechtsherstel: Dagelijks Bestuur en Secretariaat, Afdeling Beheer, Voorzieningen voor Afwezigen en Voorzieningen voor Rechtspersonen, Afdeling Onroerende Goederen 1945-1967 (Den Haag 1997).
Archief Raad voor het Rechtsherstel, Afdeling Rechtspraak
Nationaal Archief; Den Haag; www.nationaalarchief.nl
Inventaris met nadere toegangen
Toegang gedigitaliseerd
Eenvoudige toegangen (met toelichting)
Omvang: 65 pagina’s. De inventaris bevat een historische en archivistische inleiding (blz. 5-26).
Voor toezicht op de procesgang zijn speciale hulpmiddelen vervaardigd: alle ingekomen rekesten zijn op rekestnummer (R-nummer) ingeschreven in een register waarin gegevens genoteerd zijn over de partijen, de eis, de verwijzing naar een kamer en de wijze van afhandeling. Op dit register is een alfabetische naamindex (klapper) gemaakt op de namen van appellanten, rekwestranten en gerequestreerden. Register en klapper hebben de vorm van een kaartsysteem.
90,75 meter
Chronologisch
Numeriek
Thematisch
- chronologisch: per kamer, op datum van uitspraak
- op nummer: op rekestnummer
- thematisch: op organisatieonderdelen
papier
beperkte openbaarheid
Voor raadpleging is toestemming van de directeur van het Nationaal Archief vereist. Voor publicatie van gegevens is de schriftelijke toestemming vereist van het ministerie van Justitie.
De archieven van de twee kleinste kamers, Middelburg en Leeuwarden, zijn tot op heden niet teruggevonden. Van de werkzaamheden van deze twee kamers zijn slechts de kopievonnissen in het archief van de centrale griffie bewaard gebleven.
Bij de inventarisatie van de archieven van de afdeling Rechtspraak in 1978-1983 en in 1995 werd de griffiecorrespondentie, die voor 90% bestond uit dubbelen, stukken van huishoudelijke en comptabele aard en geleidebrieven, geschoond. De omvang van het vernietigde gedeelte bedraagt ca. 30 meter.
Vernietigd zijn:
1. Alle dossiers van zaken, waarin geen uitspraak is gedaan;
2. Binnen de dossiers die voor bewaring in aanmerking komen, de stukken die betrekking hebben op procedurele routineactiviteiten, zoals het verwijzen van de zaak naar een der kamers, het oproepen van partijen, het toestaan van uitstel van indiening van stukken of van een zitting, het vergoeden van kosten, het heffen van griffierechten en het verstrekken van afschriften of grossen van uitspraken.
Procesdossiers:
In de archieven van de kamers is de neerslag te vinden van de feitelijke behandeling van de rekesten in de vorm van de procesdossiers. De dossiers bevatten naast de voor afhandeling van de procedure formeel vereiste stukken als rekesten, verweerschriften, pleitnota's, bewijsstukken, processen-verbaal van getuigenverhoor en zittingen en getekende vonnissen een groot aantal geleidebrieven en procedurele routinestukken.
In het archief van de centrale griffie - het centraal administratief orgaan - bevindt zich de neerslag van voorbereiding, vaststelling, controle, voorlichting en verantwoording van het zich in de praktijk ontwikkelende rechtsherstelbeleid: notulen van afdelingsvergaderingen, adviezen over wetswijzigingen, periodieke rapportages en desbetreffende correspondentie met de kamers, andere afdelingen van de Raad en derden. Een deel van de correspondentie heeft betrekking op organisatie en personeel van de afdeling.
Van de kamers zijn er naast de procesdossiers, archiefstukken over het functioneren van de desbetreffende kamer in organisatorische en personele zin. Alleen van de kamers Den Haag, Arnhem en Amsterdam zijn de griffiecorrespondentie, audiëntiebladen en aanvullende registraties bewaard gebleven.
- De centrale griffie ontving van alle kamers twee afschriften van de vonnissen. Een exemplaar is opgeborgen op rekestnummer, het andere op kamer en datum van de uitspraak.
- In totaal werden ca. 30.000 zaken aanhangig gemaakt bij de Afdeling Rechtspraak. Ongeveer 11.000 werden door de Haagse kamer behandeld, 14.000 door de kamer te Amsterdam en 5000 door de zes overige kamers. In ongeveer 15.000 zaken is uitspraak gedaan. De overige werden door de griffier geroyeerd, als de eisende partij niet reageerde op brieven van de griffier, of door partijen ingetrokken.
H.A.J. van Schie, Inventaris van het archief van de Raad voor het Rechtsherstel: Afdeling Rechtspraak, 1945-1967 (1971) Nationaal Archief (Den Haag 1997).
Archief Raad voor het Rechtsherstel, Afdeling Secretariaat, Afdeling Rechtspraak, Afdeling Onroerende Goederen, personeelsdossiers, 1945-1971
Nationaal Archief, Den Haag. www.nationaalarchief.nl
Inventaris
Toegang gedigitaliseerd
Omvang: 20 pagina’s. De inventaris bevat een beknopte historische en archivistische inleiding (blz. 5-8).
0,9 meter
Alfabetisch
papier
niet openbaar
Niet bekend
Niet bekend
Het archief bevat personeelsdossiers van het Secretariaat, de Afdeling Rechtspraak en de Afdeling Onroerende Goederen van de Raad voor het Rechtsherstel.
Archief Raad voor het Rechtsherstel, Afdeling Effectenregistratie, personeelsdossiers, 1945-1971
Nationaal Archief, Den Haag. www.nationaalarchief.nl
Toegang gedigitaliseerd
Omvang: 28 pagina’s. De inventaris bevat een beknopte historische en archivistische inleiding (blz. 5-9).
8,40 meter
Alfabetisch
papier
niet openbaar
Niet bekend
Niet bekend
Het archief bevat personeelsdossiers van de afdeling Effectenregistratie.
Dossiers van personeel dat naar het ministerie van Financiën en Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkeringen (Cadsu) zijn overgegaan ontbreken. Deze stukken zijn overgedragen aan het ministerie van Financiën.