Het Rijksbureau is ontstaan door een samenvoeging van verschillende Rijksbureaus: Rijksbureau voor Non-ferro Metalen, het Rijksbureau voor IJzer en Staal en het Rijksbureau voor Metalenverwerkende Industrie.
Voorloper
Kernbureau voor Metalen (1938-1939); Rijksbureau voor Metalen (1939-1940). Het Rijksbureau voor Metalen werd in 1940 gesplitst in het Rijksbureau voor Non-ferro Metalen en het Rijksbureau voor IJzer en Staal. In 1945 werden de Rijksbureaus weer samengevoegd en ontstond het Rijksbureau voor Metalen (1945-1949).
Een gedeelte van de door de Duitsers uit de bedrijven van alle bedrijfstakken weggevoerde hoeveelheden materiaal en machines, was bij de capitulatie de landsgrenzen nog niet gepasseerd en kon voor het grootste deel weer ter beschikking van de rechthebbenden worden gesteld. Nadat deze materie achtereenvolgens door het Militair Commissariaat voor Rechtsherstel en door de Sectie Krijgsbuit van het Militair Gezag was bewerkt, werd zij door de afdeling Weggevoerde Goederen van het Rijksbureau voor Metalen overgenomen. Hoofd van de afdeling Wego was Dhr. Leonhardt. De afdeling is op 16 november 1946 samengevoegd met het Bureau Oorlogsbuit van het ministerie van Financiën.
Het Rijksbureau bestond verder uit de volgende afdelingen:
Afdeling Beheer Non-Ferro
Afdeling Non-Ferro Metalen
Afdeling Regeringsgoederen Non-Ferro
Afdelingen Organisatie, Controle en Algemene Diensten
Bureau Bedrijfsvergunningen
Bureau Contingenten Non-Ferro
Bureau Distributie Non-Ferro Metalen
Bureau Edele Metalen
Bureau Huishoudelijke Artikelen
Bureau In- en Uitvoer
Bureau Inlichtingen en Klachten
Bureau Kantoormachines
Bureau Regeringsgoederen Non-Ferro
Bureau Vergunningen
Bureau Verwarmings- en Kookapparaten
Centrale IJzerbonkas
Onderafdeling Administratie Regeringsgoederen
Sectie Schadevergoeding Herdistributie
Positie binnen de organisatie
De directeuren van de Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid vielen formeel onder het gezag van het ministerie van Economische Zaken, Directie van Handel en Nijverheid
Taken
De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid waren belast met de uitvoering van de Distributiewet 1939. Zij waren georganiseerd per bedrijfstak (op hoofdlijnen) en regelden de distributie van grondstoffen, hulpstoffen, halffabricaten en industriële producten. Ze verrichtten de volgende activiteiten:
In- en uitschrijven van ondernemingen.
Onderzoek naar voorraden en verbruik.
Verlenen van ontheffingen en vergunningen tot verwerking en verhandeling van distributiegoederen.
Vaststellen van prijzen.
Verlenen van in- en uitvoervergunningen.
Vorderen van voorraden.
Medewerken aan de afwikkeling van oorlogsgevolgen: arisering bedrijfsleven, evacuatie, recuperatie, oorlogsbuit, oorlogsschade, zuivering, vijandelijk vermogen, Marshallhulp.
Met betrekking tot joodse en vijandelijke ondernemingen registreerden de Rijksbureaus benoeming en ontslag van de Verwalter en de liquidatie van bedrijven. Ze bemiddelden bij verzoeken om vrijstelling van transport naar Westerbork van als onmisbaar opgegeven joodse werknemers. Ook werkten ze mee aan de al dan niet legale export van joodse voorraden naar Duitsland. Tenslotte werkten ze mee aan het rechtsherstel van joodse bedrijven welke door maatregelen van de bezetter waren getroffen.
De minister van Handel en Nijverheid benoemde op 18 april 1945 een commissaris-generaal als hoofd van het toen ingestelde Commissariaat-Generaal voor de Nederlandsche Economische Belangen in Duitsland (C.G.R.). De taak van deze commissaris-generaal was het terugkrijgen van de in de oorlog uit Nederland weggevoerde goederen (recuperatie) of het verkrijgen van andere goederen ter vervanging van de weggevoerde (herstelbetalingen). De C.G.R. bracht de in Oostenrijk, Duitsland, Tsjechoslowakije, Polen, België en Frankrijk opgespoorde goederen tot aan de grens waarna de Afdeling Wego van het Rijksbureau voor Metalen - welk bureau op 11 maart 1946 door de minister van Handel en Nijverheid hiervoor was aangewezen - voor het in ontvangst nemen, de teruggave aan de eigenaar en de distributie van deze goederen zorgde. Het Bureau Oorlogsbuit nam deze taak van de Afdeling Wego over toen op 16 november 1946 de Afdeling Wego een onderdeel werd van het Bureau Oorlogsbuit.
Inventaris van het archief van het Bureau Herstelbetalings- en Recuperatiegoederen (HERGO) van het Ministerie van Financiën en zijn rechtsvoorgangers, (1945) 1946-1953 (1961). Ministerie van Financiën/Nationaal Archief(Den Haag 2003).
Omvang: 89 pagina’s. De inventaris bevat een historische en archivistische inleiding (blz. 9-22)
Aantal inventarisnummers
275 inventarisnummers (466-741)
Archiefordening
Thematisch
Informatiedrager
papier
Openbaarheid
volledige openbaarheid
Analytische beschrijving van het archief
Het archief van het Rijksbureau voor Metalen bevat circulaires, notulen en vergaderstukken, periodieke verslagen en algemene correspondentie. Verder bevat het archief stukken betreffende de instandhouding van de organisatie en stukken m.b.t. de taakuitvoering op basis van de Distributiewet 1939, uitvoering aan het rijksbureau gedelegeerde taken, uitvoeren van controle en opleggen van sancties.
Met betrekking tot de medewerking aan de afwikkeling van oorlogsgevolgen zijn de volgende archiefbescheiden te onderscheiden:
567 Stukken betreffende de werkzaamheden en de liquidatie van de afdeling Weggevoerde Goederen, alsmede de overgang van de taken en het personeel naar het bureau Oorlogsbuit van het ministerie van Financiën.
717 Stukken betreffende de inventarisatie, identificatie en terugvordering van non-ferrometalen die in de oorlog naar Duitsland zijn weggevoerd.
718 Stukken betreffende het overleg tot overbrenging van machines en fabrieksinstallaties uit Duitsland.
719 Rapporten van inspecteur R. van den Broek betreffende zijn bezoeken aan bedrijven waar oorlogsbuitgoederen zijn opgeslagen.
720 Staten van oorlogsbuit die opgeslagen en verwerkt is in de centrale magazijnen van het Bijkantoor Rotterdam.
722 Stukken betreffende de medewerking aan de zuivering van het bedrijfsleven, alfabetisch geordend op naam van persoon of bedrijf.
723 Correspondentie met de commissaris-generaal voor de Nederlandse Economische Belangen in Duitsland betreffende de terugvoering van goederen uit Duitsland.
724 Stukken betreffende de indiening van vorderingen op Duitse instanties en de bedrijven bij het Nederlands Clearinginstituut.
725 Stukken betreffende de regeling van de toewijzing van oorlogsbuit, in overleg met de regeringsgevolmachtigden voor het beheer van bouwmaterialen in de kuststrook.
726 Correspondentie met achtereenvolgens de Technische Commissie Smalspoor, de afdeling en het bureau Oorlogsbuit van het ministerie van Financiën betreffende het beheer en de overdracht van oorlogsbuit.
727 Correspondentie met het Nederlandse Beheersinstituut betreffende de ondersteuning van bedrijven door gelden uit vijandelijk vermogen en de ontvijanding van personen.
728 Stukken betreffende de advisering aan het ministerie over ontvijandingsaanvragen, naturalisatieverzoeken en verblijfsvergunningen van personen die bij het rijksbureau zijn ingeschreven, alfabetisch geordend op persoon.