De Vereniging Gemeenschap Oud Illegale Werkers Nederland ontstond op 1 oktober 1944 door een samenwerking van plaatselijke kringen van oud-illegalen in de provincies Limburg, Noord-Brabant, Zeeland en het bevrijde deel van Gelderland. Na de bevrijding van het noorden van Nederland kreeg de GOIWN ook aanhangers in de provincies Drenthe, Gelderland, Overijssel en Utrecht.
Aanleiding voor oprichting
"De landelijke organisaties en andere groeperingen van illegale werkers in Nederland, zich bewust van de verantwoordelijkheid welke op haar rust en welke in het bijzonder voortspruit uit de offers die de gevallen kameraden brachten voor hun vrijheidsidealen, vastbesloten voort te werken in den geest van vertrouwen, verbondenheid, saamhorigheid welke in de bezettingsjaren tussen hen is gegroeid, voelen zich gedrongen alle illegale werkers van Nederland bijeen te brengen in één grote gemeenschap en roepen daartoe een vereniging in het leven..." (Uit de Grondwet van het GOIWN).
De kleinste eenheid in de organisatie van de GOIWN werd gevormd door een kring, bestaande uit vijftien tot veertig personen; daarboven waren in iedere provincie afdelings- en districtsraden en een provinciale raad aanwezig. Vertegenwoordigers van de diverse provinciale raden vormden de Interprovinciale Raad. Behalve voornoemde raden die de zuiver interne organisatie betroffen, werden Vertrouwensraden gevormd die het contact met het burgerlijke en het militaire bestuur onderhielden.
Dagelijks bestuur
Dr. Ir. N.A.J. Voorhoeve, algemeen voorzitter
Drs. A. Raaymaekers, algemeen secretaris
H. Warringa, 2e algemeen secretaris
J. van Herpen, algemeen penningmeester
Leden van de Interprovinciale Raad
S. Schootstra
J. Russchen
J.H. Roukema
H.W. Rietberg
H. Kleinhout
R. de Vuyst
J.H.H. Erkens
J.W. Quint
Drs. A. Raaymakers
Mr. H.B.S. Holla
V. v.d Hooft
A.D.C. Snels
F. Huson
B. Bossers
Leden van de GOIWN kregen ook zitting in de Grote Advies Commissie (GAC), het door de Nederlandse regering erkende overkoepelend lichaam van oud-verzetsorganisaties dat functioneerde tot 24 juli 1945.
In haar bloeitijd telde GOIWN 15.000 leden. In de tweede helft van het jaar 1946 liep haar ledental sterk terug.
Doelstelling
De Gemeenschap stelde zich ten doel:
'naast en tezamen met alle gelijkgezinde Nederlanders, in dankbaarheid en trouw aan Oranje, mede te werken aan een vernieuwing van het gehele Nederlandse volk, op de basis van de normen van Waarheid, Gerechtigheid en Naastenliefde, zoals deze in het Evangelie zijn gesteld en ook in andere dan Christelijke overtuigingen worden aanvaard, met erkenning van de noodzakelijkheid van een gezonde volksinvloed.
Naast en tezamen met alle gelijkgezinde Nederlanders mede te werken aan de culturele, sociale en economische wederopbouw van ons land.
Naast en tezamen met alle gelijkgezinde Nederlanders de belangen te behartigen van hen, die door hun principiële vaderlandse houding of handelswijze tijdens de bezettingsjaren, of door het vervullen van hun vaderlandse plicht als militair schade hebben geleden, alsmede van de nagelaten betrekkingen van hen die het leven lieten voor het vaderland.
Het contact tussen alle oud-illegale werkers in Nederland te bevorderen.
De afwikkeling en liquidatie van het na de bevrijding overbodig geworden werk van het vroegere verzet.'
Taken
De GOIWN stelde zich ten doel mee te werken aan het in hechtenis nemen van 'landverraders' en andere 'onvaderlandse personen'. Tevens wilde zij zorgen voor gewezen onderduikers, verzetslieden die door de Duitsers gedetineerd waren geweest en voor de nabestaanden van hen die in de oorlog waren gesneuveld. De GOIWN delegeerde haar sociale taak aan de Dienst Landelijk Herstel.
Landelijk Herstel heeft zich beziggehouden met:
oud-onderduikers
oud-illegale werkers
oud-politieke gevangenen
nagelaten betrekkingen
Registratie: Er werd begonnen met een registratie van onderduikers. Dit leverde voor Noord-Brabant een cartotheek van 30.000 personen op.
Arbeidsbemiddeling: Er werd naar gestreefd de oud-onderduikers terug te brengen op hun vroegere plaatsen in de maatschappij. Dit gebeurde in samenwerking met de Gemeentelijke Arbeidsbureaus (GAB’s). Financiële tegemoetkomingen werden slechts gegeven wanneer de melding op het G.A.B. was geschied en geen toegewezen werk op ongegronde motieven werd geweigerd.
Rechtsherstel: Hulp bij de heropening van gesloten zaken en bemiddeling bij het verkrijgen van vergoeding over gederfde inkomsten.
Huisvesting: Bemiddeling voor herstel en wederopbouw van beschadigde en vernielde panden.
Kledingverstrekking aan oud-politieke gevangenen en onderduikers.
Financiële hulp aan nagelaten betrekkingen, aan oud-gevangenen in hun tijd van herstel, aan onderduikers, zolang deze geen werk hadden.
In 1946 legde de GOIWN haar sociale taken in handen van de Stichting 1940-1945, waarin de Dienst Landelijk Herstel opging.
Op 17 januari 1948 stelde de GOIWN een Nationale Vertrouwensraad (NVR) in die de belangen van de gemeenschap op het gebied van zuivering en berechting ging behartigen. Na de opheffing van de GOIWN bleef de Nationale Vertrouwensraad zelfstandig orgaan bestaan, tot het in 1955 werd ontbonden.
Om haar doelstellingen bekendheid te geven gaf de GOIWN het weekblad 'De vrije stem' uit, dat op 1 mei 1947 fuseerde met 'Op korte golf', een eveneens door oud-illegale werkers uitgegeven onafhankelijk weekblad. In 1948 kwam hiervoor het weekblad 'De zwerver' voor in de plaats, een gezamenlijke uitgave van de GOIWN en de stichting LO en LKP (Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers en Landelijke Knokploegen).
Gemeenschap Oud-Illegale Werkers Nederland, Op korte golf. Onafhankelijk nationaal weekblad. Samengesteld door Oud-Illegale Werkers (Den Dolder 1945-1947).
Gemeenschap Oud-Illegale Werkers Nederland in Hersteld Verband, Op korte golf. Onafhankelijk nationaal weekblad (Den Dolder 1947-1949).
Gemeenschap van Oud-Illegale Werkers Nederland. District Breda, De vrije stem. Orgaan van de Gemeenschap van Oud-illegale Werkers Nederland (Breda 1944-1947).
Gemeenschap Oud-Illegale Werkers Nederland, Stichting de Vrije Stem, De vrije stem. Op korte golf. Orgaan van de Gemeenschap Oud-illegale Werkers Nederland (Breda 1947).
Gemeenschap Oud-Illegale Werkers Nederland, Mededelingen voor alle leden van vertrouwensraden, besturen en ballotagecommissies (Eindhoven 1945-1946).
Gemeenschap van Oud-Illegale werkers, Het illegale verzet (s.n. 1945).
Grondwet van de Gemeenschap Oud-Illegale Werkers Nederland (ca. 1945).
Stichting LO-LKP, De zwerver. Weekblad van de Stichting LO-LKP Landelijke Knokploegen (1946-1949).
Termeer, H., 'Het geweten der natie'. De voormalige illegaliteit in het bevrijde Zuiden, september 1944-mei 1945 (Assen 1994).
De inventaris bevat een korte historische inleiding op het GOIWN.
Omvang
0,15 meter
Aantal inventarisnummers
9 inventarisnummers. (720-728 )
Archiefordening
Thematisch
Informatiedrager
papier
Openbaarheid
beperkte openbaarheid
Toelichting
De inventarisnummers 98, 123, 142 en 543 uit het archief van het Militair Gezag in Noord-Brabant worden in 2021 openbaar. Het GOIWN-archief (inv.nrs. 720-728) is openbaar.
Notulen van vergaderingen van de Bond Nederland (w.o. de oprichtingsvergadering), resp. de Gemeenschap Oud-Illegale Werkers Nederland te Eindhoven en van vergaderingen van de Provinciale Commissie van vertrouwensmannen voor de provincie Noord-Brabant, oktober-december 1944
Overig
Diverse stukken, afkomstig van pater Lodewijk Bleys (Vertegenwoordiger van de staf van Prins Bernhard bij de GOIWN), o.a.:
Oudejaarsavondtoespraak van een lid van de Gemeenschap Oud-Illegale Werkers Nederland, vanuit het bevrijde Zuiden gericht tot het bezette gebied, over o.m. de taak van de Gemeenschap
Brochures e.d., december 1944 - maart 1945
Archiefstukken van organisatie/persoon in andere archieven
NIOD; Collectie Documentatie II Zaken (Gemeenschap Oud-Illegale Werkers, 255A)
Stukken over de oprichting en organisatorische zaken van de GOIWN, o.a.:
concepten voor statuten, grondwet, ballotage-reglement, reglement geldmiddelen en nadere richtlijnen voor de ballotage-commissie
exemplaar Huishoudelijk reglement GOWN
stukken betreffende lidmaatschappen
Stukken afkomstig uit diverse districten, waaronder:
notulen van provinciale vergaderingen van de GOIWN in Limburg uit de periode 7 december 1946 tot 7 augustus 1947
enkele notulen van vergaderingen van het district Maastricht van het Comité van Illegale Werkers, voorloper van de GOIWN, alsmede de notulen van een provinciale districtsvergadering van de GOIWN in Limburg
Stukken over zuiveringen en politieke delinquenten
Afschrift van een brief aan de secretaris der GOIWN over de samenstelling en werkwijze van de afdeling "Sociale zorg" der gemeenschap
Drie verslagen van vergaderingen van de Werkcommissie Sociale Zorg
Twee berichtgevingen van de Stichting 1940-1945 over kwitanties, extra-uitkeringen voor kleding en het opmaken van rapporten
![[Plaatje niet gevonden]](https://www.oorlogsgetroffenen.nl/media/av_cache/478 def_200x.jpg "klik op de afbeelding voor een hogere resolutie")