Het Rijksbureau Distex werd opgericht voor de handel in alle dierlijke, plantaardige en/of kunstmatige vezels en/of garens, alsmede de goederen die hieruit vervaardigd waren.
In januari 1941 werd voor de Distex een Commissie van Advies ingesteld.
De organisatie was als volgt ingericht:
Directie
Directiesecretariaat
Afdeling Accountantsdienst
Afdeling Algemene Vergunningen
Afdeling Algemene Vergunningen en Registratie
Afdeling Archief/Centraal Archief
Afdeling Boekhouding
Afdeling Centrale Magazijnen/Handel
Afdeling Districts Kleding Magazijnen
Afdeling Enquête
Afdeling Enquête-Heffingen
Afdeling Herbevoorrading
Afdeling Herdistributie
Afdeling In- en Uitvoer
Afdeling Interne Controle
Afdeling Magazijnen
Afdeling Personeelszaken
Afdeling Postkamer (Puntenkas en Bonnencontrole)
Afdeling Prijsvorming
Afdeling Puntenadministratie
Afdeling Puntenkas en Bonnencontrole
Afdeling Speciale Vergunningen
Afdeling Standaardkwaliteiten
Afdeling Toewijzingen
Algemeen Leider Personeel en Materiaal
Sectie (Controle) Distex-kopers
Positie binnen de organisatie
De directeuren van de Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid vielen formeel onder het gezag van de minister van Economische Zaken, na de Duitse bezetting onder de secretaris-generaal van het departement van Handel, Nijverheid en Scheepvaart als waarnemend departementshoofd. De Rijksbureaus kregen tijdens de bezetting steeds meer autonomie, vooral op het terrein van de productie, distributie en contacten met de Duitsers.
Doelstelling
Doel van het Rijksbureau was het treffen van maatregelen op het gebied van de distributie van alle textielproducten, zowel door de groothandel als door de kleinhandel. Onder textielproducten werden hierbij verstaan alle, uit textielgrondstoffen vervaardigde artikelen, die voor uiteindelijke consumptie waren bestemd, zoals: naai- en handwerkgarens, manufacturen, kleding, huishoudgoederen, dekens, tapijten en fournituren.
Taken
De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid waren belast met de uitvoering van de Distributiewet 1939. Zij waren georganiseerd per bedrijfstak (op hoofdlijnen) en regelden de distributie van grondstoffen, hulpstoffen, halffabricaten en industriële producten. Ze verrichtten de volgende activiteiten:
In- en uitschrijven van ondernemingen.
Onderzoek naar voorraden en verbruik.
Verlenen van ontheffingen en vergunningen tot verwerking en verhandeling van distributiegoederen.
Vaststellen van prijzen.
Verlenen van in- en uitvoervergunningen.
Vorderen van voorraden.
Medewerken aan de afwikkeling van oorlogsgevolgen: arisering bedrijfsleven, evacuatie, recuperatie, oorlogsbuit, oorlogsschade, zuivering, vijandelijk vermogen, Marshallhulp.
Met betrekking tot joodse en vijandelijke ondernemingen registreerden de Rijksbureaus benoeming en ontslag van de Verwalter en de liquidatie van bedrijven. Ze bemiddelden bij verzoeken om vrijstelling van transport naar Westerbork van als onmisbaar opgegeven joodse werknemers. Ook werkten ze mee aan de al dan niet legale export van joodse voorraden naar Duitsland. Tenslotte werkten ze mee aan het rechtsherstel van joodse bedrijven welke door maatregelen van de bezetter waren getroffen.
De controle op de inventarisatie en herdistributie van de in geliquideerde joodse ondernemingen aanwezige voorraden, was in handen van het Rijksbureau Distex.
Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
Centraal Bureau voor de Statistiek, Economische en Sociale Kroniek der Oorlogsjaren 1940-1945 (Utrecht 1947).
De distributie. Distributiewet 1939 en alle beschikkingen en besluiten verband houdende met deze wet (Zeist 1945)
Leeuw, A.J. van der, Overzicht van de bestaande verslagen betreffende het werk der Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid tijdens de oorlog 1939-1945 (Amsterdam 1953). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 58. Interne publicatie van het RIOD.
Leeuw, A.J. van der, De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid en het georganiseerde bedrijfsleven 1939-1945 (Amsterdam 1954). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 61. Interne publicatie van het RIOD.
Leeuw, A.J. van der, De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid onder Duits en Nederlands gezag (Amsterdam 1956). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 62. Interne publicatie van het RIOD.
Leeuw, A.J., van der, Huiden en leder 1939-1945. Bijdrage tot de economische geschiedenis van Nederland in de Tweede Wereldoorlog (Den Haag 1954).
Swarttouw, C.N.F., De textielvoorziening van Nederland gedurende den bezettingstijd, 1940-1945 (Amsterdam 1947).
Archief van het Rijksbureau voor de Distributie van Textielproducten door de Handel
Het archief bevat circulaires, notulen en vergaderstukken, periodieke verslagen en algemene correspondentie, handleidingen, formulieren en nota’s. Verder bevat het archief stukken betreffende de instandhouding van de organisatie en stukken m.b.t. de taakuitvoering op basis van de Distributiewet 1939, uitvoering van aan het rijksbureau gedelegeerde taken, uitvoeren van controle en opleggen van sancties.
Met betrekking tot oorlogsgetroffenen zijn de volgende archiefbescheiden te onderscheiden:
861 Stukken betreffende de inschrijving van joodse firma's, 1943-1944.
878-881 Stukken betreffende de liquidatie van joodse ondernemingen en de herdistributie van de hierbij in beslag genomen voorraden, 1941-1943.
Stukken betreffende de textielvoorziening aan oorlogsgetroffenen, geëvacueerden en repatrianten, 1945-1948.
886 Distributie van textielgoederen van de Stichting Nationale Hulpactie Rode Kruis.
887 Ingekomen stukken.
888 Mededelingen, circulaires en instructies.
889 Notulen van vergaderingen met de sectie Textiel van het Commissariaat Noodvoorziening van het Militair Gezag.
890 Overzichten van de sectie Textiel van het Commissariaat Noodvoorziening van het Militair Gezag betreffende voorraden, verzendingen en verstrekkingen van goederen.
891 Overzichten van het Districtsmagazijn Den Haag betreffende de distributie van SHAEF-goederen.
892 Staten, verslagen en rapporten met betrekking tot de noodvoorziening.
893 Werkzaamheden Nederlandsch Volkherstel te Amsterdam.
901 Stukken betreffende het houden van enquêtes bij het bedrijfsleven naar verleende vergunningen aan handelaren, welke zich als niet-Arische onderneming hebben gemeld, instructies voor enquête-inspecteurs over de uitvoering van de enquêtes en de invulling van de enquêteformulieren, 1942-1943.
924 Staten van gesloten joodse zaken in diverse gemeenten, alfabetisch geordend, 1940-1945.
925 Stukken betreffende de behandeling van aangelegenheden inzake rechtsherstel van geliquideerde joodse firma's, 1945-1946.
927 Stukken betreffende het voeren van verweer in procedures bij de Raad voor het Rechtsherstel met betrekking tot het sluiten en de herdistributie van voorraden van joodse ondernemingen in de oorlog, 1945-1950.
Deelarchieven/ gedeponeerde archieven
Centrale Textiel Handelmaatschappij (Centratex) te Den Haag (1936) 1940-1944